Thơ Ý - Francesco Petrarca

Francesco Petrarca (1304-1374) – nhà thơ Italia, người được coi là ông tổ của thơ mới châu Âu.

Tiểu sử:
Sinh ngày 20-7-1304 ở Arezzo. Bảy tháng sau gia đình chuyển đến Toscana. Năm 1312 cả nhà lại chuyển sang Avignon, Pháp. Năm 1320 Petrarca cùng anh trai sang Bologna học ngành luật. Sau khi bố mất, cả hai anh em trở lại Avignon. Năm 1327, trong ngày Thứ Sáu tốt lành, Petrarca gặp và yêu cô gái có tên là Laura ở nhà thờ Avignon. Chính Laura là nguồn cảm hứng cho Petrarca viết hàng trăm bài sonetto bất tử.

Tác phẩm:
Năm 1337 Petrarca viết thiên sử thi Châu Phi (Africa) về nhà chinh phục Scipio Africanus và cuốn Về những người nổi tiếng (De Viris Illustribus). Năm 1341 nghị viện La Mã trao tặng nhà thơ giải thưởng vòng nguyệt quế. Những năm 1342-1343 Petrarca viết cuốn Bí mật của tôi (Secretum Meum), các trường ca Tình yêu lên ngôi (Triumphus Cupidinis), Trí tuệ lên ngôi (Triumphus Pudicitie). Năm 1350 Petrarca làm quen với nhà thơ Boccaccio và viết thêm một số tác phẩm như: Vinh quang lên ngôi (Triumphus Fame), Cái chết lên ngôi (Triumphus Mortis)… Tuy vậy, tác phẩm nổi tiếng nhất và là tác phẩm để đời  của Petrarca là Quyển sách những bài ca (Canzoniere) gồm 317 bài sonetto và nhiều bài thơ khác.

Đã bao thế kỉ trôi qua nhưng loài người vẫn mãi còn nhớ đến Petrarca với Quyển sách những bài ca  (Canzoniere). Quyển sách những bài ca bao gồm “Những bài ca về cuộc đời của người đẹp Laura” và “Những bài ca về cái chết của người đẹp Laura”. Petrarca nhìn thấy Laura buổi sáng ngày 6 tháng 4 năm 1327 ở Avignon. Đó là một ngày Thứ sáu định mệnh. Chàng thi sĩ 23 tuổi đang đắm mình trong những lời cầu nguyện bỗng nhiên bắt gặp ánh mắt nhìn của người đẹp Laura. Chàng thi sĩ đã yêu nàng ngay từ cái nhìn đầu tiên này như một thứ ánh sáng siêu nhiên ngoài trái đất. Khi đó Laura đã lấy chồng được 2 năm. Sau này nàng có 11 đứa con. Còn chàng thi sĩ sau lần gặp cái ánh mắt ấy suốt 21 năm trời ngồi làm thơ ca ngợi nàng như một thiếu nữ Trinh bạch và Thanh khiết. Chàng đã trút hết tình cảm của mình vào những dòng thơ ca ngợi nàng và cứ mỗi ngày mỗi mạnh. Dường như Laura cũng từng biết đến những bài thơ này, nhưng… “nhưng mà em đã thuộc về người khác”. Năm 1348 nạn dịch hoành hành khắp châu Âu đã cướp đi sinh mạng hàng triệu người, trong số đó có Laura. Nàng chết đúng vào giờ, ngày, tháng và ở thành phố – đúng thời gian và địa điểm, nơi mà những ánh mắt kia đã giao nhau. Cái chết của Laura đối với Petrarca là một mất mát không có gì bù đắp nổi. Ông mất ngày 18-7-1374 tại Arquà.

10 bài Sonetto đã dịch ra tiếng Việt

LXI

Ta cám ơn ngày tháng, phút giây
Và khoảnh khắc, khi ánh nhìn ta gặp
Ta trở thành kẻ tù binh của mắt
Ta cám ơn thành phố của ta đây.

Ta cám ơn nỗi đau, lần đầu tiên
Ta cảm nhận mà không hề nhìn thấy
Rằng mũi tên tình yêu sâu đến vậy
Đức Chúa Trời đã cắm nó vào tim!

Và thổn thức, nức nở, ta cám ơn
Trong giấc mơ rừng sồi ta nghe thấy
Thức dậy trong lòng ta một cái tên!

Ta cám ơn những bài thơ của mình
Đã hát lên ngợi ca con người ấy
ý nghĩ về nàng kết lại quang vinh.


LXII

Ngày lại ngày nối đuôi nhau thơ thẩn
Đêm mơ về người con gái ta yêu
Tại vì người ta chịu đựng đã nhiều
Những đường nét tuyệt vời ta say đắm.

Ta cầu Chúa bằng việc làm xứng đáng
Suy sụp của ta xin được đền bù
Và ta vây bắt loài quỉ sứ kia
Bằng lưới bện từ trong hang ổ chúng.

Năm thứ mười một bây giờ đang đến
Kể từ khi ta chịu cảnh tù đày
Sự nghiệt ngã được đóng bằng dấu triện.

Xin tha thứ cho kẻ không xứng đáng
Hãy nhắc ta nhớ ý nghĩ của mình
Như trong ngày Đức Chúa bị đóng đinh.


LXV

Bị tấn công tôi không hề chuẩn bị
Không biét rằng sẽ chịu cảnh tù đày
Rằng Thần Tình yêu – quyền lực tối cao
Có thêm tôi, thêm một người nô lệ.

Tôi không tin Thần Tình yêu như thế
Rằng con tim tôi đến nỗi yếu mềm
Để mất hết rồi cảm xúc đầu tiên
Ôi! Lòng tự tin sao mà nghiệt ngã.

Chỉ một điều tôi năn nỉ xin Thần
Dù một chút lòng thương, xin hãy giữ
Trước lời cầu, Thần có vẻ bao dung

Ô không, không phải để trong tim
Tắt lửa tình, mà xin đem chia sẻ
Đem cho nàng một nửa khối tình chung.


CXXXII

Cơn sốt này không phải tình yêu sao
Ta bị rét? Chính vì tình yêu đó
Tình tốt đẹp? Nhưng trời ơi đau khổ
Ngọn lửa ác?… Những đau khổ ngọt ngào.

Biết trách ai, ta tự bước chân vào
Vòng quyến rũ, thở than cho phí uổng
Trong đời: cái chết và tình yêu thật giống
Thật giống nhau khát vọng với nỗi đau.

Ta cầu cứu hay đành chịu nhận về
Quyền lực khác?… Lý trí ta lầm lẫn
Ta – con thuyền nhỏ trên bồng bềnh con sóng.

Không người lái, mạn đuôi thuyền trống rỗng
Ta dùng dằng – chẳng biết muốn điều chi
Trời rét – cháy lên, ta run – khi trời nóng.

CCXLVIII

Không hình dung nổi Thiên nhiên hậu hĩnh
Và trời xanh, nếu mắt chẳng thấy Người
Kẻ đối với ta đã hoá mặt trời
Mọi tinh cầu giữa trời xanh che kín.

Đừng trì hoãn khi người ta đi đến
Lấy những gì tốt đẹp, bỏ xấu xa
Và cái chết sẽ vun vút mang đi
Sau cái chết là tự do lựa chọn.

Đừng chậm trễ – và ngươi qua ánh mắt
Trong một niềm sáng tạo sẽ cùng ta
Mọi phẩm hạnh và muôn vàn vẻ đẹp.

Và nói rằng thơ của ta đã tắt
Rằng lí trí ta bất hạnh mù loà
Ai không kịp, sẽ rót đầy nước mắt.


CCXLIX

Tôi nhớ lại một ngày – và thờ thẫn
Lại thấy ánh nhìn tiễn biệt đau thương
Của người đẹp – và tuyệt vọng bao trùm
Tôi sung sướng được quên, nhưng mà chẳng.

Hình dáng buồn với hồn tôi kết đọng
ánh mắt kia thánh thiện đến muôn đời
Cảm thấy rằng người kinh tởm trò vui
Vây quanh người có một điều lo lắng.

Vẻ linh hoạt biến mất, và dấu vết
Màu áo quần tái nhợt và buồn đau
Màu sắc bài ca quên lãng từ lâu.

Tôi lo lắng trong lòng – và nhớ hết
Những giấc mơ, những linh cảm buồn thương
Tôi cầu Trời, nuôi những ý tưởng nhầm.


CCL

Vẻ thần tiên từ lâu trong xa ngái
An ủi tôi trong giấc mộng mà thôi
Người đẹp ơi, ân huệ ở đâu rồi?
Trong hồn tôi buồn đau và sợ hãi.

Thường xuyên hơn nỗi đau, lòng thương cảm
Tôi hình dung trên gương mặt của em
Tôi nghe theo, có vẻ thường xuyên hơn
Trong ngực này hi vọng không sưởi ấm.

“Cái buổi chiều, anh còn nhớ, chưa quên –
Người yêu dấu nói với tôi – khi đó
Em vội đi có làm anh phật ý?

Nhưng bấy giờ không thể nói cùng anh
Và em không muốn rằng anh lần cuối
Trong cõi đời chiều ấy nhận ra em”.

CCXCVIII

Nhìn tháng năm đã trôi về dĩ vãng
Làm tiêu tan những dự định của ta
Ngọn lửa hồng bây giờ đã phôi pha
Dấu lặng yên nghiệt ngã và cay đắng.

Giấc mơ tình tin vào ta đã chẳng
Đã tiêu tan hạnh phúc hai cuộc đời
Giờ một dưới đất, một ở trên trời
Chỉ còn lại một nỗi niềm cay đắng.

Ta khổ sở thấy mình rất nghèo túng
Ta tiếc thương cho số kiếp long đong
Ta thấy mình ta, sợ hãi vô cùng.

Số phận ơi ta đợi phút lâm chung
Và ngày trắng trên ngôi nhà tội nghiệp
Xin quật đổ và ta đây xin chết.


CCXCI

Đâu gương mặt sáng ngời, đâu ánh mắt
Tôi đi theo, trái với ý của mình
Chỉ lối tôi đi cái ánh mắt nhìn
Hai ngôi sao dẫn đường như châu ngọc?

Đâu trí tuệ, tiết trinh, đâu kiến thức
Đâu lời nói dịu êm, lời nói ngọt ngào?
Đâu sắc đẹp thần tiên, hình bóng từ lâu
Ta theo đuổi, say mê, giờ chợt mất?

Đâu nét dịu dàng của vầng trán cao
Trong cơn nóng cho ta hơi thở mát
Cho ý nghĩ thanh cao, ước mơ dịu ngọt?

Người dẫn dắt số phận ta giờ đâu?
Đời lầm than đã mất niềm hạnh phúc
Mắt ta u sầu, mù đi vì nước mắt.


CCC

Ta ghen tỵ với tro tàn trong mộ
Ngươi tham lam giấu người ấy ta buồn
Ngươi lấy đi người con gái yêu thương
Chỗ nương tựa trong cuộc đời đau khổ.

Và linh hồn trên trời ta ghen tỵ
Ngươi nhận về người con gái trẻ trung
Đem nàng về trong vòng sáng của mình
Còn ta đây vì sao ngươi chối bỏ.

Ta ghen tỵ với hạnh phúc của họ
Để giờ đây ta chiêm ngưỡng một mình
Vầng trán của nàng toả sáng linh thiêng.

Và ta ganh tỵ với ngươi – thần chết
Mang cuộc đời em về cõi của mình
Bỏ lại ta trên đời như sa mạc.