Federico García Lorca (5 /6 /1898 – 19 /8 /1936) – nhà thơ, nhà soạn kịch Tây Ban Nha, ông còn nổi tiếng là nhạc công và họa sĩ, là một trong những nhà thơ lớn nhất của Tây Ban Nha thế kỉ XX.
Tiểu sử:
Federico García Lorca sinh ở thị trấn Fuente Vaqueros, tỉnh
Lorca quay trở lại Tây Ban Nha khi nước này bắt đầu thiết lập chính thể cộng hòa. Năm 1931 được mời làm giám đốc nhà hát sinh viên La Barraca. Thời kỳ này ông viết nhiều vở kịch nổi tiếng như: Đám cưới máu (Bodas de sangre); Yerma (Yerma); Ngôi nhà của Bernarda Alba(La casa de Bernarda Alba)… Khi nội chiến ở Tây Ban Nha xảy ra, Lorca từ giã Madrid trở về Granada, mặc dù biết rằng ở miền nam rất nguy hiểm. Ngày 19 tháng 8 năm 1936 Lorca bị giết chết.
Thơ của Federico García Lorca được dịch ra nhiều thứ tiếng trên thế giới, trong đó có tiếng Việt.
Tác phẩm:
Thơ:
* Ấn tượng và phong cảnh (Impresiones y paisajes, 1918)
* Sách thơ (Libro de poemas, 1921)
* Oda a Salvador Dalí (Thơ Oda về Salvador Dalí, 1926)
* Những bài ca (Canciones, 1927)
* Romancero Xứ-gan (Romancero gitano, 1928)
* Nhà thơ ở New York (Poeta en Nueva York, 1930)
* Trường ca về can te jondo (Poema del cante jondo, 1931)
* Khóc cho Ignacio Sánchez Mejías (Llanto por Ignacio Sánchez Mejías, 1935)
* Tập Divan Tamarit (Diván del Tamarit, 1936)
* Những bài sonnê về tình yêu tăm tối (Sonetos del amor oscuro, 1936)
Kịch:
* Mariana Pineda (Mariana Pineda, 1927)
* Công chúng (El público, 1931)
* Khi nào hết 5 năm (Así que pasen cinco años, 1930)
* Tình yêu của Perlimplin và Belisa (Amor de don Perlimplín con Belisa en su jardín, 1933)
* Đám cưới máu (Bodas de sangre, 1933)
* Yerma (Yerma, 1934
* Doña Rosita, cô gái hay là ngôn ngữ của hoa (Doña Rosita la soltera o el lenguaje de las flores, 1935
* Ngôi nhà của Bernarda Alba (La casa de Bernarda Alba, 1936
* Romancero Xứ-gan (Romancero gitano, 1928)
* Nhà thơ ở New York (Poeta en Nueva York, 1930)
* Trường ca về can te jondo (Poema del cante jondo, 1931)
* Khóc cho Ignacio Sánchez Mejías (Llanto por Ignacio Sánchez Mejías, 1935)
* Tập Divan Tamarit (Diván del Tamarit, 1936)
* Những bài sonnê về tình yêu tăm tối (Sonetos del amor oscuro, 1936)
Kịch:
* Mariana Pineda (Mariana Pineda, 1927)
* Công chúng (El público, 1931)
* Khi nào hết 5 năm (Así que pasen cinco años, 1930)
* Tình yêu của Perlimplin và Belisa (Amor de don Perlimplín con Belisa en su jardín, 1933)
* Đám cưới máu (Bodas de sangre, 1933)
* Yerma (Yerma, 1934
* Doña Rosita, cô gái hay là ngôn ngữ của hoa (Doña Rosita la soltera o el lenguaje de las flores, 1935
* Ngôi nhà của Bernarda Alba (La casa de Bernarda Alba, 1936
Trích một số bài đã dịch ra tiếng Việt
THU CA
Những vì sao run rẩy – ta cảm nhận ra
Trong con tim này – nhưng rất lạ
Con đường của ta bỗng không còn nữa
Và trong hồn này dày đặc màn sương.
Ánh sáng làm cho đôi cánh gãy ngang
Và cháy lên một nỗi buồn cay đắng
Nỗi buồn này đắm chìm trong hồi tưởng
Và trong ngọn nguồn ý nghĩ của sao.
Tất cả hoa hồng tái nhợt biết bao
Như nỗi buồn trắng của ta da diết
Nhưng không tái nhợt bằng cơn bão tuyết
Từng vây quanh rầu rĩ chốn xa nào.
Những bông hồng đã từng hân hoan
Còn lúc này đây hoa cúi xuống
Những nụ hôn làm bằng tuyết trắng
Tan ra trong bóng tối tức thì
Và trong tia sáng của những ước mơ
Của những ai yêu hoa và quí mến.
Tuyết tan chảy trên những cánh hoa hồng
Nhưng mà tuyết trong lòng không tan chảy
Và móng vuốt của những năm tháng ấy
Mặc cho hoa hồng những bộ áo quan.
Tuyết mùa đông liệu rồi tan chảy
Khi ta đi về bóng tối hư vô?
Hay rồi đây sẽ hiện ra tuyết mới
Và hoa hồng đẹp hơn những hồng xưa?
Những vì sao run rẩy – ta cảm nhận ra
Trong con tim này – nhưng rất lạ
Con đường của ta bỗng không còn nữa
Và trong hồn này dày đặc màn sương.
Ánh sáng làm cho đôi cánh gãy ngang
Và cháy lên một nỗi buồn cay đắng
Nỗi buồn này đắm chìm trong hồi tưởng
Và trong ngọn nguồn ý nghĩ của sao.
Tất cả hoa hồng tái nhợt biết bao
Như nỗi buồn trắng của ta da diết
Nhưng không tái nhợt bằng cơn bão tuyết
Từng vây quanh rầu rĩ chốn xa nào.
Những bông hồng đã từng hân hoan
Còn lúc này đây hoa cúi xuống
Những nụ hôn làm bằng tuyết trắng
Tan ra trong bóng tối tức thì
Và trong tia sáng của những ước mơ
Của những ai yêu hoa và quí mến.
Tuyết tan chảy trên những cánh hoa hồng
Nhưng mà tuyết trong lòng không tan chảy
Và móng vuốt của những năm tháng ấy
Mặc cho hoa hồng những bộ áo quan.
Tuyết mùa đông liệu rồi tan chảy
Khi ta đi về bóng tối hư vô?
Hay rồi đây sẽ hiện ra tuyết mới
Và hoa hồng đẹp hơn những hồng xưa?
Và liệu ta có nhận thức được thế giới này
Như những lời Chúa Giê-su từng dạy?
Hay vẫn bí ẩn muôn đời, mãi mãi
Câu hỏi của muôn kiếp, muôn đời?
Và nếu như tình yêu chỉ là dối gian
Thì hơi thở làm sao thổi vào cuộc sống
Và nếu ta đắm chìm trong giấc mộng
Thì nhận thức còn biết đến từ đâu
Hạnh phúc không nhìn thấy ở nơi nào
Nhận biết Thiện, Ác ông trời đã cản!
Và nếu như sẽ tắt tia hy vọng
Trên cõi đời chỉ còn lại hỗn mang
Thì biết lấy đâu ngọn đèn thắp sáng
Cho những con đường ở chốn trần gian?
Nếu màu thanh thiên là giấc mộng
Thì lòng trinh trắng biến đi đâu?
Và nếu mũi tên của thần tình yêu
Không còn thì điều gì với con tim sẽ đến?
Và nếu như cái chết – là cái chết
Thì điều gì sẽ đến với nhà thơ?
Và nếu như tất cả đều yên giấc
Thì liệu còn ai sẽ nhớ đến ta?
Ôi mặt trời hy vọng hãy rót ra
Trên dòng sông trăng sáng tỏ.
Những con tim vô tội của trẻ thơ
Và những linh hồn lạnh lùng như đá!
Những vì sao run rẩy – ta cảm nhận ra
Trong con tim này – nhưng rất lạ
Tất cả hoa hồng hôm nay nhợt quá
Như nỗi buồn đau màu trắng của ta.
MADRIGAL(1)
Anh đã từng nhìn thấy đôi mắt em
Từ thuở ấu thơ dịu dàng xa vắng
Đôi bàn tay em đã vuốt ve anh
Và nụ hôn cho anh, em đã tặng.
(Tất cả như nhịp giờ khắc đang điểm
Tất cả như sao toả sáng trên trời).
Và con tim của anh đã mở ra
Như bông hoa xoè dưới nắng
Và đã hít thở những cánh hoa
Với sự dịu dàng, mơ mộng.
(Tất cả như nhịp giờ khắc đang điểm
Tất cả như sao toả sáng trên trời).
Rồi sau đấy anh đã khóc cay đắng ngậm ngùi
Như vị hoàng tử từ trong câu chuyện cổ(2)
Trong cuộc đấu – và chính ngay khi đó
Nàng Estrellita đã bỏ chàng đi.
(Tất cả như nhịp giờ khắc đang điểm
Tất cả như sao toả sáng trên trời).
Và bây giờ hai đứa đã hai nơi
Xa em, anh buồn lắm
Không còn bàn tay dịu dàng âu yếm
Và đôi mắt sống động của em
Chỉ còn đây trên vầng trán của anh
Như con bướm – dấu hôn của ngày xa vắng.
(Tất cả như nhịp giờ khắc đang điểm
Tất cả như sao toả sáng trên trời).
___________
(1)Một thể thơ hát xuất hiện đầu tiên ở Italia và phổ biến ở châu Âu thế kỉ 14-16. Từ thế kỉ 16 trở đi là một thể thơ.
(2)Câu chuyện cổ này đã được dựng thành phim nhiều tập Cara Sucia (Người nhơ bẩn /Dirty Face). Estrellita và Miguel yêu nhau từ cái nhìn đầu tiên. Nàng – Estrellita Montenegro là một cô gái xinh đẹp sinh ra trong một gia đình nghèo. Chàng – Miguel Angel Gonzalez là con trai của một gia đình quí tộc giàu có và thế lực. Tình yêu của họ trải qua nhiều thử thách và cuối cùng đi đến tan vỡ mà nguyên nhân chính là điều bí mật của ông Horacio Gonzalez – bố của Miguel Angel. Trước đây Horacio Gonzalez đã giết mẹ của Estrellita nhưng nhờ địa vị của mình tội ác này đã được đổ cho bố của Estrellita là Leonardo Montenegro giết vợ. Sau khi mãn hạn tù Leonardo Montenegro nói cho con gái biết rõ sự thật và hai bố con đã cùng hành động chống lại gia đình Horacio Gonzalez. Có một tình tiết trong câu chuyện này là chính Horacio Gonzalez cũng đem lòng yêu Estrellita vì cô là bản sao của mẹ cô ngày trước. Yêu thương, thù hận, đam mê, giả dối… tất cả cùng đan kết trong nội dung của Cara Sucia.
Anh đã từng nhìn thấy đôi mắt em
Từ thuở ấu thơ dịu dàng xa vắng
Đôi bàn tay em đã vuốt ve anh
Và nụ hôn cho anh, em đã tặng.
(Tất cả như nhịp giờ khắc đang điểm
Tất cả như sao toả sáng trên trời).
Và con tim của anh đã mở ra
Như bông hoa xoè dưới nắng
Và đã hít thở những cánh hoa
Với sự dịu dàng, mơ mộng.
(Tất cả như nhịp giờ khắc đang điểm
Tất cả như sao toả sáng trên trời).
Rồi sau đấy anh đã khóc cay đắng ngậm ngùi
Như vị hoàng tử từ trong câu chuyện cổ(2)
Trong cuộc đấu – và chính ngay khi đó
Nàng Estrellita đã bỏ chàng đi.
(Tất cả như nhịp giờ khắc đang điểm
Tất cả như sao toả sáng trên trời).
Và bây giờ hai đứa đã hai nơi
Xa em, anh buồn lắm
Không còn bàn tay dịu dàng âu yếm
Và đôi mắt sống động của em
Chỉ còn đây trên vầng trán của anh
Như con bướm – dấu hôn của ngày xa vắng.
(Tất cả như nhịp giờ khắc đang điểm
Tất cả như sao toả sáng trên trời).
___________
(1)Một thể thơ hát xuất hiện đầu tiên ở Italia và phổ biến ở châu Âu thế kỉ 14-16. Từ thế kỉ 16 trở đi là một thể thơ.
(2)Câu chuyện cổ này đã được dựng thành phim nhiều tập Cara Sucia (Người nhơ bẩn /Dirty Face). Estrellita và Miguel yêu nhau từ cái nhìn đầu tiên. Nàng – Estrellita Montenegro là một cô gái xinh đẹp sinh ra trong một gia đình nghèo. Chàng – Miguel Angel Gonzalez là con trai của một gia đình quí tộc giàu có và thế lực. Tình yêu của họ trải qua nhiều thử thách và cuối cùng đi đến tan vỡ mà nguyên nhân chính là điều bí mật của ông Horacio Gonzalez – bố của Miguel Angel. Trước đây Horacio Gonzalez đã giết mẹ của Estrellita nhưng nhờ địa vị của mình tội ác này đã được đổ cho bố của Estrellita là Leonardo Montenegro giết vợ. Sau khi mãn hạn tù Leonardo Montenegro nói cho con gái biết rõ sự thật và hai bố con đã cùng hành động chống lại gia đình Horacio Gonzalez. Có một tình tiết trong câu chuyện này là chính Horacio Gonzalez cũng đem lòng yêu Estrellita vì cô là bản sao của mẹ cô ngày trước. Yêu thương, thù hận, đam mê, giả dối… tất cả cùng đan kết trong nội dung của Cara Sucia.
ĐÀN GHI-TA
Ghi-ta
bắt đầu khóc.
Vỡ ra
ly của bình minh.
Ghi-ta
bắt đầu khóc.
Ai bắt được nó ngừng.
ai bắt được nó
lặng im.
Tiếng khóc cô đơn
như nước khóc trên sông
như gió gào
trên tuyết
Ai bắt được
nó ngừng.
Như hoàng hôn khóc buổi bình minh
như mũi tên lao vào thinh không
như cát nóng miền Nam
khóc cho trà mi trắng
như chim non trên cành
lìa cuộc sống.
Ôi đàn!
con tim bị thương
bởi năm thanh kiếm.
DE PROFUNDIS
Một trăm người yêu dấu
Đã yên giấc nghìn thu
Trong đất khô.
Những con đường màu đỏ
Ở Andalucía.
Một trăm cây thánh giá
Giữa màu xanh ô-liu Córdoba
Để người đời tưởng nhớ
Một trăm người yêu dấu
Đã yên giấc nghìn thu.
MEMENTO
Khi tôi chết,
hãy chôn tôi dưới cát
hãy chôn tôi dưới cát
với cây đàn ghi-ta.
Khi tôi chết
giữa vườn camvà luống bạc hà.
Khi tôi chết
hãy chôn tôi, như bạn muốn
quạt gió trên nhà.
Khi tôi chết!
Khi tôi chết
giữa vườn camvà luống bạc hà.
Khi tôi chết
hãy chôn tôi, như bạn muốn
quạt gió trên nhà.
Khi tôi chết!
Memento mori!
____
*Memento mori! (tiếng Latin nghĩa là: hãy nhớ rằng ngươi sẽ chết!). Thời La Mã cổ đại những lời này được nói trong lúc người ta chào đón những vị tướng chiến thắng trở về, ý muốn nói rằng dù vinh quang đến đâu thì con người cũng không tránh khỏi cái chết.
BÀI THƠ VỀ TÌNH TUYỆT VỌNG
Màn đêm không buông xuống
Để anh không thể đến
Và để em không thể đến với anh.
Nhưng mà anh sẽ đến với em
Dù con bọ cạp bám vào cái nóng.
Và em sẽ đến, dù cho
Dù cho cơn mưa đốt trên môi nước mặn.
Màn đêm không nâng lên
Để anh không thể đến
Và để em không thể đến với anh.
Nhưng anh sẽ đến
Vứt cho những chú cóc chùm hoa như lửa cháy.
Nhưng em sẽ đến
Với mê lộ của đêm, không còn đường quay trở lại.
Màn đêm không buông xuống, nâng lên
Để cho anh chết mà chẳng có em
Và em chết cũng không có anh như vậy.
Để anh không thể đến
Và để em không thể đến với anh.
Nhưng mà anh sẽ đến với em
Dù con bọ cạp bám vào cái nóng.
Và em sẽ đến, dù cho
Dù cho cơn mưa đốt trên môi nước mặn.
Màn đêm không nâng lên
Để anh không thể đến
Và để em không thể đến với anh.
Nhưng anh sẽ đến
Vứt cho những chú cóc chùm hoa như lửa cháy.
Nhưng em sẽ đến
Với mê lộ của đêm, không còn đường quay trở lại.
Màn đêm không buông xuống, nâng lên
Để cho anh chết mà chẳng có em
Và em chết cũng không có anh như vậy.
BÀI THƠ VỀ BÀN TAY KHÔNG THỂ CÓ
Ta không cần nhiều hơn một bàn tay
Bàn tay bị thương, nếu như có thể
Ta không cần nhiều hơn một bàn tay
Dù cả nghìn đêm không còn giường ngủ.
Giá mà được màu thạch cao trắng toát
Chim bồ câu đem buộc chặt vào tim
Cô y tá như vầng trăng mờ mịt
Đêm cuối cùng không được ghé vô thăm.
Ta không cần nhiều hơn một bàn tay
Để mặc áo, xức dầu cho đau đớn
Ta không cần nhiều hơn một bàn tay
Cho cái chết sau này đôi cánh trắng.
Tất cả trong đời rồi sẽ qua nhanh
Cả ngân hà và hồi quang ngời sáng
Chỉ còn lại cơn gió buồn khóc rống
Về mùa thu, những chiếc lá cuối cùng.
SONNET LỜI OÁN TRÁCH NGỌT NGÀO
Anh sợ đánh mất điều kì diệu trắng trong
Đôi mắt ướt của em chỉ còn im lặng
Anh sợ, trong cái đêm này anh đã chẳng
Áp mặt vào hơi thở của hoa hồng.
Anh sợ rằng đống lá chết từ lâu
Lên bờ bến bí huyền kia sẽ trải
Anh không muốn mang theo mình cây trái
Nơi giấu mình đau đớn những loài sâu.
Nếu kho báu của anh em đã mang theo
Nếu em là nỗi đau của anh, thì đừng thương xót nhé
Nếu, thậm chí với em, anh chỉ là con chó.
Thì bông lúa của mất mát cuối cùng em đừng cắt bỏ
Và hãy để trên dòng sông em rắc những chiếc lá vàng
Rụng xuống từ mùa thu đã đi qua của anh.
Anh sợ đánh mất điều kì diệu trắng trong
Đôi mắt ướt của em chỉ còn im lặng
Anh sợ, trong cái đêm này anh đã chẳng
Áp mặt vào hơi thở của hoa hồng.
Anh sợ rằng đống lá chết từ lâu
Lên bờ bến bí huyền kia sẽ trải
Anh không muốn mang theo mình cây trái
Nơi giấu mình đau đớn những loài sâu.
Nếu kho báu của anh em đã mang theo
Nếu em là nỗi đau của anh, thì đừng thương xót nhé
Nếu, thậm chí với em, anh chỉ là con chó.
Thì bông lúa của mất mát cuối cùng em đừng cắt bỏ
Và hãy để trên dòng sông em rắc những chiếc lá vàng
Rụng xuống từ mùa thu đã đi qua của anh.
Xem thêm
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét