Thơ THỤY ĐIỂN - Lagerkvist + Tegnér

Par Lagerkvist (1891-1974) – nhà văn, nhà thơ Thụy Điển đoạt giải Nobel Văn học năm 1951.

Par Lagerkvist sinh ngày 23-5-1891, từ nhỏ đã yêu thích văn chương và có ý định trở thành nhà văn. Tốt nghiệp Đại học năm 1912, ông bắt đầu in thơ và truyện. Thời kỳ Thế chiến I ông đi sang Đan Mạch, Pháp, Italia và sống ở đó nhiều năm. Sáng tác của ông đề cập đến những vấn đề muôn thuở: cái Thiện và cái Ác trong con người. Năm 1925, ông cho ra đời cuốn tự truyện Người khách của thực tế mang quan điểm nhân đạo, được viết bằng ngôn ngữ giản dị nhưng mang tính nghệ thuật cao. Năm 1940, ông được bầu vào Viện Hàn lâm Thụy Điển.

Tiểu thuyết Barabbas (1950) là đỉnh cao sáng tác của P. Lagerkvist, kể lại cốt truyện của Kinh Phúc Âm một cách chân thực và đầy sức thuyết phục, ngay lập tức được dịch sang 9 thứ tiếng, được dựng thành phim. Năm sau, nhà văn nhận giải Nobel vì những tác phẩm mang sức mạnh nghệ thuật và những tìm kiếm câu trả lời cho những câu hỏi muôn đời vẫn đứng trước loài người. Tiểu thuyết Barabbas về nỗ lực của con người tìm kiếm đức tin, đề cập đến những vấn đề cấp thiết nhất của tồn tại con người một cách hết sức xác thực và dũng cảm. Ngoài văn xuôi, thơ và kịch của ông cũng rất nổi tiếng ở Thụy Điển. Par Lagerkvist mất ngày 11-7-1974 ở Stockholm.

Tác phẩm:
-Những con người (Manniskor, 1912), truyện dài
- Sắt và người (Jam och manniskor, 1915), tập truyện
- Nỗi buồn (Angest, 1916), thơ
- Thời khắc khú khăn I, II, III (Den svara stunden, 1918), kịch
- Bí mật thiên đường (Himlens hemlighet, 1919), kịch
- Nụ cười vĩnh cửu (Det eviga bendet, 1920), truyện dài
- Con đường của người hạnh phúc (Den lyckliges vag, 1921), thơ
- Người vô hình (Den osynlige, 1923), kịch
- Những truyền thuyết anh hùng đáng sợ (Onda sagor, 1924), tập truyện ngắn
- Vị khách của thực tại (Gaest hos verkligheten, 1925), tự truyện
- Bài ca trái tim (Hjartats sanger, 1926), thơ
- Cuộc sống bị chinh phục (Det besegrade livet, 1927), tự truyện
- Người đó sống hết cuộc đời (Han som fick leva om sitt liv, 1928), kịch
- Bên đống lửa (Vid legeraldem, 1932), tập thơ
- Người không có tâm hồn (Mannen utan sjal, 1936), kịch
- Thơ và cuộc chiến (Song och strid, 1940), tập thơ
- Thằng lùn (Dvọrgen, 1944), tiểu thuyết
- Hãy để cho mọi người được sống (Lat manniskam leva, 1949), kịch
- Barabbas (Barabbas, 1950), tiểu thuyết
- Xứ sở hoàng hôn (Aftonland, 1953), tập thơ.
- Sibyllan (1956), tiểu thuyết
- Cái chết của Ahasverus (Ahasverus dod, 1960), tiểu thuyết
- Người hành hương trên biển (Pilgrim pa havet, 1962), tiểu thuyết
- Mariamne (1967), tiểu thuyết

16 bài thơ

EM MỈM CƯỜI

Em mỉm cười – mọi tinh cầu vụt tắt
Em là ước mơ, là hy vọng của anh
Dành cho em những gì có trên mặt đất
Đời không em như sa mạc hoang tàn.

Em lấy đi – nghĩa là em ban tặng
Tiếng xạc xào, điều bí ẩn cho anh
Em mỉm cười – mọi tinh cầu tắt ngấm
Em mỉm cười – chết lặng cả xung quanh.

När du ler förbleknar allt omkring dig

När du ler förbleknar allt omkring dig,

som om jordens glädje räckte blott åt dig.

Livet syns så tomt och öde kring mig,

ljust och lyckligt blott hos dig, hos dig.

Så gör du mig både rik och fattig,

och jag vet ej vad du gav och tog från mig.

Längtar bara efter denna glädje,

som när allt förbleknar strålar ut från dig.

CHÀNG KỊ SĨ PHÓNG NGỰA MỘT MÌNH

Chàng kị sĩ phóng ngựa một mình

Trong đêm dài sau tiếng guốc

Còn những bông hoa rạo rực

Như lửa cháy lên.

Tâm hồn chàng trai như lửa

Và mặt đất mang thai

Và những bông hoa đã nở

Nở ra trong buổi sáng này

Hoa hãy còn rất xa và rất lạ

Để thành kỉ niệm về chàng trai

Đã từ lâu lắm và rất xa xôi

Ở ngoài chiến địa.

Ryttare rider ensam i natten

Ryttare rider ensam i natten,

under hovarna

växer upp blommor

eldröda, vilda

eld är hans själ.

Och jorden befruktas,

bär kostliga blommor

ännu om morgonen,

ännu i fjärran,

främmande tider

som minne av honom

sen långt borta,

fallen i friden.

NGƯỜI YÊU TÔI RA ĐI CHẲNG QUAY VỀ

Người yêu tôi ra đi rồi chẳng quay về

Nhưng tình yêu của tôi thì vẫn còn lại đấy

Những gì đã sống qua không còn quay lại nữa

Nhưng cuộc đời của tôi thì vẫn còn đây.

Min älskade kommer inte åter

Min älskade kommer inte åter,

men min kärlek kommer åter till mig.

Det jag levat kommer inte åter,

men mitt liv är åter hos mig.

TRÍCH TỪ “XỨ SỞ HOÀNG HÔN”

Em rồi sẽ trở thành một trong những người thượng cổ

Mặt đất sẽ nhớ về em như đất nhớ hoa cỏ, nhớ rừng

nhớ những chiếc lá kim.

Như đất nhớ

như núi đồi nhớ gió.

Sự yên lặng của em sẽ như biển, vĩnh hằng. 

(ur "Aftonland")

Engong skall du vara en av dem som levat fёr lеngesen.

Jorden skall minnas dig sо som den minns grеset och skogarna,

det multnade lёvet.

Sо som myllan minns

och sо som bergen minns vindarna.

Din frid skall vara o;ndlig sо som havet.

CUỘC ĐỜI TA CHỈ LÀ KHOẢNH KHẮC

Cuộc đời ta chỉ là khoảnh khắc

nếu so với sự tồn tại của linh hồn

và trong phút chốc

sự giải thoát

đã vội vàng trên đôi cánh tới không trung. 

Vad еr vaart liv, den korta stunden

Vad еr vaart liv, den korta stunden,

mot livet som vaar sjel tillhёr, 

ur tiden lёses den 

obunden 

och med sin vinge himlen rёr.

NHƯ BÔNG HOA HẠNH NHÂN

Như một bông hoa hạnh nhân

Người yêu của tôi đẹp dịu dàng

Ngọn gió hãy hát lên, ngọn gió

Nàng đẹp vô cùng!

Như một bông hoa hạnh nhân

Làn da trắng, nét trẻ trung

Chỉ cơn gió ban mai biết được

Nàng đẹp vô cùng.

Như một bông hoa hạnh nhân

Người yêu của tôi đẹp dịu dàng

Nhưng bóng tối xung quanh tôi vây kín

Liệu nàng có hạnh phúc ở đây không?

Som ett blommande mandeltrеd

Som ett blommande mandeltrеd

еr hon som jag har kеr.

Sjung du vind, sjung sakta fёr mig

om hur ljuvlig hon еr.

Som ett blommande mandeltrеd,

sо spеd, sо ljus och skеr.

Bara du, ёmmaste morgonvind,

vet hur ljuvlig hon еr.

Som ett blommande mandeltrеd

еr hon som jag har kеr.

Nеr det nu mёrknar sо tungt omkring mig,

kan hon vеl leva hеr?

SÂU NHƯ MẤT MÁT

Cái gì có thể sâu hơn sự mất mát

Cái gì lấp đầy con tim hơn là sự trống trơn

Cái gì làm ngập cõi lòng bằng việc đi tìm cái không

Em biết đấy mà em chẳng biết.

Người ta mang lại cho em sự bình yên ấm áp

Cháy trong lửa của em, yên bình trong ngọn lửa của tay em

Nhưng hạnh phúc của người đâu so được

sự trống vắng của anh

và khi em với người ta hòa nhập

là chống lại sự cô đơn của anh. 

Djupt som saknad

Vad еr djupt som saknad.

Vad fyller vоra hjеrtan sо som tomhet.

Vad uppfyller sjеlens; som lеngtan efter nоgot som inte finns,

som den vet inte finns.

Andra fоr ro hos dig.

Andra brinner i din eld, vilar i dina lеgande armar.

Men vad еr deras lycka

mot min tomhet,

deras glеdande fёrening med dig

mot min ensamhet.

TÌNH YÊU ĐƠN PHƯƠNG   

Không phải Chúa yêu chúng ta, mà chúng ta yêu Người.

Ai khao khát Người trong khát khao một điều gì đó khác

một cái gì đó ngoài chính chúng ta, như trong tình yêu.

Và niềm khao khát của chúng ta càng cháy bỏng hơn 

khi nó càng ít được đáp lại

nỗi tuyệt vọng của chúng ta càng sâu 

khi chúng ta càng hiểu rằng chúng ta bị bỏ rơi.

Rằng chúng ta không được ai yêu cả.

Còn gì sâu như mất mát, như tình yêu đơn phương.  

Obesvarad kärlek

Det är inte gud som älskar oss, det är vi som älskar honom.

Som sträcker oss efter honom i längtan efter något annat,

något utöver oss själva, så som kärleken gör.

Och vår längtan blir hetare ju mindre den besvaras,

vår förtvivlan djupare ju mer vi förstår att vi är övergivna.

Att vi är älskade av ingen.

Vad är djupt som saknad, som obesvarad kärlek.

HÃY GIỮ ANH BẰNG BÀN TAY VÔ HÌNH

Hãy giữ anh bằng bàn tay vô hình

Và xin làm ơn – đừng thả

Hãy đưa anh qua những cây cầu bình minh

Trên miệng vực kinh hoàng

Nơi bóng đêm em giam giữ. 

Nhưng làm sao giữ mãi được bóng đêm

Và trên cây cầu ít nữa buổi chiều đổ xuống

Còn sau đấy – là đêm

Và anh, có thể sẽ rất cô đơn.  

Hоll mig i din okеnde hand

Hоll mig i din okеnde hand

och slеpp mig inte.

Fёr mig pо morgonljusa broar

ёver de svindlande djup

dеr du hоller mёrkret fеngslat.

Men mёrkret f;ngslar man inte lеnge.

Snart skall det vara afton ёver dina broar

och natt.

Och kanske skall jag vara mycket ensam.

BẠN XA

Tôi có bạn xa, người mà tôi không biết

Người bạn xa ở bên kia đại dương

Tôi quan đến người bạn thường xuyên

Bạn là ai – người mà tôi không biết

Mà có thể là không có ở trần gian?

Bạn là ai, người làm đầy tôi bằng sự không có mặt của mình?

Bạn là ai, sự không có mặt kia làm đầy thế giới?

En frеmling 

En frеmling еr min vеn, en som jag inte kеnner.

En frеmling lоngt lоngt borta.

Fёr hans skull еr mitt hjеrta fullt av nёd.

Fёr att han inte finns hos mig.

Fёr att han kanske inte alls finns?

Vem еr du som uppfyller mitt hjеrta med din frоnvaro?

Som uppfyller hela vеrlden med din frоnvaro?

CHIẾC THUYỀN CỦA CUỘC SỐNG

Chẳng bao lâu bạn sẽ chết và không biết bạn đang lướt

trên thuyền của cuộc sống đi sang bờ bến khác

nơi buổi sáng chờ trên những bãi bồi kia. 

Đừng hốt hoảng. Đừng sợ giây phút giã từ. 

Sẽ có một bàn tay cẩn trọng

sửa lại cánh buồm cho bạn

để lướt như bay

từ đêm sang ngày.

Bạn đừng lo lắng

theo bờ im lặng

và bằng con đường nhung

của hoa cỏ hoàng hôn.

Livsboten

Snart еr du dёd och vet ej att du glider

pо livets bоt bort mot de andra landen

dеr morgon vеntar dig pа dolda strеnder.

Oroas ej. Rёds ej i uppbrottstimman.

En vеnlig hand lugnt ordnar

bоtens segel,

som fоr dig bort fron

kvеllens land till dagens.

Gо utan еngslan ner

i strandens tystnad,

den mjuka stigen genom

skymningsgrеset.

ƯỚC MUỐN

Tôi là ngôi sao tỏa sáng trong em

Hãy cứ để tâm hồn em tĩnh lặng

Bởi nếu khác, tôi làm sao phản ánh

Hồn em là nhà tôi. Cách khác không còn.

Nhưng hồn em chắc gì có thể lặng yên

Khi ánh sáng của tôi trong hồn em tỏa sáng.   

Vill

Jag еr stjеrnan som speglar sig i dig.

Din sjеl skall vara stilla,

annars kan jag inte spegla mig i den.

Din sjеl еr mitt hem. Jag har inget annat.

Men hur skulle du kunna vara stilla

nеr mitt ljus skеlver i din sjеl.

TẤT CẢ TRÊN ĐỜI NÀY LÀ HƯ KHÔNG

Tất cả trên đời này là hư không

Nhưng có một điều gì đấy lớn lên

Như đám mây giữa bấu trời xanh

Đang hấp thụ vào mình tất cả.

Và ngay trong giờ phút đó

Em ngỡ rằng mình quan trọng vô cùng

Nhưng phút chốc trở nên mất giá

Em ra đi, cát bụi mang theo mình

Em cũng là cát bụi.

Tất cả trên đời này là hư không

Det mesta еr sо betydelselёst

Det mesta еr sо betydelselёst.

Men so finns det nogonting oerhёrt som stiger upp som

ett glёdande moln pо himlen

och fёrtеr allt.

Dо blir allting fёrvandlat

och det som nyss tycktes dig av stёrsta vеrde

har inget vеrde alls fёr dig mer.

Och du gоr bort genom alltings aska

och еr sjеlv aska.

Det mesta еr sо betydelselёst.

TÔI MUỐN BIẾT

Tôi muốn biết – chỉ nhận được câu hỏi

Tôi muốn ánh sáng – chỉ được bỏng nhức nhối.

Tôi muốn một điều gì đó thật khó tin

Nhưng chỉ nhận được cuộc đời như vậy.

Tôi tiếc thương mình. Nhưng không ai hiểu tôi muốn gì.

Jag ville veta 

Jag ville veta men fick bara froga,

jag ville ljus men fick bara brinna.

Jag begerde det oerhёrda

men fick bara leva.

Jag beklagade mig. Men ingen fёrstod vad jag mente.

TẤT CẢ ĐƯỢC TRANG ĐIỂM

Tất cả được trang điểm bằng ánh hoàng hôn.

Tất cả tình yêu nằm ở trung tâm.

bầu trời trong ánh sáng đục

trên mặt đất

trên ngôi mộ vĩnh hằng. 

Tất cả dịu dàng, lòng tin của bàn tay âu yếm.

Chúa Trời hủy bỏ những bờ bến xa xăm.

Cái ở xa, ta nhìn thấy thật gần.

Tất cả ta được trời ban

nhưng chỉ cho ta mượn.

Những gì của tôi sẽ lấy về đúng hạn

và sắp tới đấy sẽ bị thu hồi.

Chỉ vĩnh viễn cỏ cây, mặt đất, bầu trời.

Và tôi sẽ lang thang thơ thẩn

một mình tôi, không dấu vết trên đời. 

Det är vackrast när det skimmer

Det еr vackrast nеr det skymmer.

All den kоrlek himlen rymmer

ligger samlad i ett dunkelt ljus

ёver jorden, 

ёver markens hus.

Allt еr ёmhet, allt еr smekt av hеnder.

Herren sjelv utplenar fjеrran strеnder.

Allt еr nеra, allt еr lоngt ifrоn.

Allt еr givet 

menniskan som lоn.

Allt еr mitt, och allt skall tagas frоn mig,

inom kort skall allting tagas fron mig.

Trеden, molnen, marken dеr jag gоr.

Jag skall vandra -

ensam, utan spоr.

KHÔNG HOÀNG HÔN, NĂM THÁNG

Không hoàng hôn, năm tháng bắt được ta

Giữa bầu trời – màu xanh và tĩnh lặng

Ta có nhau trong đời, có nghĩa là

Cả vũ trụ dịu êm và đằm thắm.

Em xinh đẹp, tắm mình trong sương sớm

Ánh sáng mặt đất trong sáng, rõ ràng

Em thánh thiện, tuyệt vời trong kí ức của anh

Anh chia sẻ cùng em phút giây âu yếm.

Esaias Tegnér (13 tháng 11 năm 1782 – 2 tháng 11 năm 1846) – nhà thơ Thụy Điển, thành viên của Viện Hàn lâm Thụy Điển và Viện Khoa học Hoàng gia Thụy Điển. Một đại diện nổi bật của chủ nghĩa lãng mạn Thụy Điển. Trong thế kỷ XIX, Tegner coi là cha đẻ của thơ Thụy Điển hiện đại và cho đến nay, ông được gọi là nhà thơ hiện đại đầu tiên của Thụy Điển.

Tiểu sử
Esaias Tegnér sinh ở Kyrkeruds, tỉnh Värmland trong gia đình một mục sư. Năm 1799 vào học Đại học Lund và tốt nghiệp năm 1802. Từ năm 1812 đến năm 1826 là giáo sư dạy tiếng Hy Lạp. Năm 1818 được bầu làm thành viên của Viện Hàn lâm Thụy Điển. 

Những tác phẩm đầu tay, Tegner viết theo truyền thống kinh điển và chưa gây được sự chú ý của công chúng. Sự nổi tiếng chỉ từ sau khi ông viết bài thơ với tinh thần yêu nước Khúc quân hành của du kích Skåne (Krigssång för skånska landtvärnet). Bài thơ này được viết vào thời điểm mà các tỉnh miền nam Thụy Điển bị đe dọa bởi Đan Mạch và được Viện Hàn lâm Thụy Điển trao giải thưởng. Năm 1812 Tegner tham gia Hội Geatish (Götiska Förbundet), nơi tập hợp các nhà văn, nhà thơ, những người tìm cách phục hồi tinh thần tự do và lòng dũng cảm của tổ tiên họ. Trong tạp chí “Iduna”, Tegner đã đăng một số bài thơ viết về Napoleon, ca ngợi sự vĩ đại của thiên tài con người, sức mạnh của trí tuệ và những hành động anh hùng. Đề tài thiên nhiên cũng chiếm một vị trí quan trọng trong tác phẩm của ông. Nhà thơ khát khao hướng tới sự giản dị, rõ ràng và uyển chuyển. Mục đích nghệ thuật của ông được thể hiện rõ nét trong trường ca “Axel” (1822), cũng như ở những bài thơ viết trong thập niên 1820.

Biểu hiện sinh động nhất của chủ nghĩa nhân văn và chủ nghĩa dân chủ trong tác phẩm của Tegner là trường ca Câu chuyện về Frithiof (Frithiof's Saga). Hình ảnh của người nông dân Viking Fridthiof thể hiện một vẻ anh hùng lãng mạn, là hiện thân của những ý tưởng tự do, can đảm và công lý. Trong thập niên 1830 sáng tác của Tegner mang một tâm trạng tuyệt vọng, xuất phát từ bệnh tâm thần của nhà thơ và cũng từ đây bắt đầu thời kỳ khủng hoảng.

Esaias Tegnér mất ngày 2 tháng 11 năm 1848 ở Växjö, tỉnh Småland. 

Một số bài thơ

CHIM DI CƯ

Cọ sông Nin không còn râm mát nữa
Mà mặt trời thì nóng bỏng thế kia
Ta buồn nhớ quê hương và xứ sở
Ôi Phương Bắc, Phương Bắc gọi ta về!

Sâu dưới chân ta như một nấm mồ
Một màu xanh của biển trời xanh thắm
Ở đâu đó bão giông dường sôi động
Ta như mây bay lượn giữa trời kia. 

Xa giữa đồi cao đồng cỏ trải ra
Bầy chim hạ xuống. Xung quanh hoang vắng
Ta đặt trứng ở nơi miền giá lạnh
Và nở trong tia nắng nửa đêm hè.  

Thợ săn không tìm thung lũng của ta
Chỉ quỷ lùn giữ vàng trên núi đá
Và chỉ thơ thẩn những nàng tiên cá
Mặc áo quần xanh vui vẻ chan hòa.

Nhưng rồi mùa đông giá lạnh quay về
Tuyết trắng xóa rơi đầy khắp mọi ngả
Một màu trắng, chỉ thanh lương trà đỏ
Thì hướng về Nam ta lại ra đi.

Đến với đồng xanh, biển xanh ấm áp
Đến với những hàng cọ rợp bóng râm
Ta nghỉ ngơi sau một chuyến du hành
Và lại bắt đầu nhớ về Phương Bắc. 

Flyttfåglarna

Så hett skiner solen på Nilvågen ner,
och palmerna ge ingen skugga mer.
Då griper oss längtan till fädernejorden,
och tåget församlas. Mot Norden! Mot Norden!

Och djupt under föttren vi se som en grav
den grönskande jorden, det blånande hav,
där oron och stormen var dag sig förnyar,
men vi fara fria med himmelens skyar.

Och högt mellan fjällen där ligger en äng;
där nedslår vår skara, där redes vår säng.
Där lägga vi ägg under kyliga polen,
där kläcka vi ut dem vid midnattssolen.

Ej jägaren hinner vår fredliga dal.
Där hålla gullvingade älvor sin bal.
Grönmantlade skogsfrun spatserar i kvällen,
och dvärgarna hamra sitt gull in i fjällen.

Men åter på bergen står Vindsvales son,
och skakar de snöiga vingar med dån,
och hararna vitna och rönndruvan glöder
och tåget församlas. Mot Söder! Mot Söder!

Till grönskande ängar, till ljummande våg,
till skuggande palmer står åter vår håg.
Där vila vi ut från den luftiga färden,
där längta vi åter till nordliga världen.

KÝ ỨC VÀ HY VỌNG

Người đời cần ký ức và hy vọng
Nhưng điều này đâu quan trọng với ta
Bởi điều ta hy vọng thì chẳng đến
Còn cái nhớ về thì đã trôi qua. 

Hopp och Minne 

Hopp och Minne man mig prisa vill,

Men hvad är dock slutligt dermed vunnet?

Hvad jag hoppad kärt är  än ej till,

Hvad jag mines kärt är re’n forsvunnet.

LỜI KHUYÊN TỐT NHẤT

Có thể làm theo cách này cách nọ
Nhưng bạn tự lo cho số phận mình
Bạn sẽ ngủ theo cách bạn trải giường
Khi chết rồi vẫn là như thế đó.

Bästa rådet

Blott du sjelf ditt öde räddar, 

-Annan visdom vet jag icke af –

Och du ligger som du sjelf dig bäddar, 

Till och med uti din graf.