Thơ Ý - Ba Nhà thơ Nữ

Gaspara Stampa (1523 – 23 tháng 4 năm 1554) – nữ nhà thơ Ý thời Phục Hưng. Sinh thời bà không được coi là nhà thơ nổi tiếng, vinh quang chỉ đến vào thời chủ nghĩa lãng mạn, còn hiện nay bà được coi là nữ nhà thơ hàng đầu của Ý thời đại Phục Hưng.

Tiểu sử:
Gaspara Stampa sinh ở Padua trong khoảng thời gian từ 1520 đến 1525, là con gái của Bartolomeo, một thương gia người Milan. Khi Gaspara lên tám tuổi thì bố mất, mẹ đưa các con về quê ở Venice. Những đứa trẻ được học văn học, lịch sử, hội họa và âm nhạc. Gaspara là cô bé đàn giỏi và hát hay, thường hát và ngâm thơ của Petrarca. Anh trai của Gaspara học Đại học Padua làm thơ hay và được các nhà thơ nổi tiếng ủng hộ, ngôi nhà của họ trở thành một nơi gặp gỡ của những nhà thơ, nhà văn nổi tiếng, nhiều người trở thành bạn thân của Gaspara. Thời gian này Gaspara làm thơ lấy bút danh Anassilla.

Năm 1544 anh trai mất, Gaspara đi tu một thời gian nhưng sau đó đã trở lại đời sống trần tục và yêu ngài bá tước Collaltino di Collalto. Tình yêu này kéo dài trong 3 năm (1548 – 1551) và kết quả là có 311 bài thơ tình viết về người này. Sau Collaltino di Collalto, Gaspara còn yêu một người nữa và cũng làm thơ về người này, mặc dù không nhiều. Gaspara Stampa mất năm 31 tuổi, theo một giả thiết là tự tử vì thất tình, theo một giả thiết khác là do bệnh.

Sau khi Gaspara mất, em gái Cassandra xuất bản tập Thơ (Rime, 1554) đề tặng Giovanni Della Casa – nhà thơ và là bạn của hai người. Phần lớn thơ trong tác phẩm này là những bài thơ về Collaltino di Collalto. Tuy nhiên lần xuất bản này không hề có được sự thành công nào. Chỉ đến năm 1738 một người cháu Collaltino di Collalto in lại tập thơ trên thì thơ của Gaspara Stampa mới trở nên nổi tiếng, đặc biệt là trong thời kỳ chủ nghĩa lãng mạn.

Tác phẩm:

* Thơ (Rime, 1554)

* Toàn tập thơ (The Complete Poems. Chicago, 2010)

6 bài sonetto:
*** 
Io son da l'aspettar omai sì stanca

Tôi mệt mỏi, đã từ lâu chờ đợi
Đã không tin vào hy vọng cuối cùng
Tôi khóc lên, về mất mát tôi buồn
Như sống trong địa ngục trần gian vậy.

Tôi gọi cái chết, như trong mơ màng
Với một vẻ dữ dằn tôi mở cửa.
Tôi chỉ muốn giấu mình trong hang nhỏ
Chìa đầu ra trước lưỡi hái tử thần.

Cái chết thương ánh mắt không ngại ngần
Không ra tay theo lời tôi van vỉ
Mà hướng lời van vỉ đến người thương.

Mặt trời trên biển chìm vào bóng đêm
Một nỗi buồn mơ hồ đang vây lấy
Còn người đang hạnh phúc phía đồi con.

***
Se poteste, signor, con l'occhio interno

Giá mà anh hiểu được nỗi lòng này
Sẽ buồn cho số phận em nhiều đấy
Anh hãy nhìn từ bên trong sẽ thấy
Nỗi buồn đen hơn nhìn ở phía ngoài.

Anh sẽ hiểu em đang trong lửa cháy
Không chỉ một ngày, không chỉ phút giây
Mà cả năm trời nỗi sợ bao vây
Cõi lòng này – Thần tình yêu có lỗi.

Anh sẽ thấy mình ngự trên ngai vàng
Trong cung điện tỏa hào quang lộng lẫy
Cơn đau điên cuồng muốn đuổi xua anh.

Anh sẽ biết rằng từ lâu đã tắt
Ánh sáng khát khao, không theo ý mình
Trong mắt anh, em đang dần mờ nhạt.

***
Io assimiglio il mio signor al cielo 

Tôi thường đem người yêu dấu của mình
So sánh với bầu trời ngày và đêm
Mặt trời là gương mặt, còn sao – đôi mắt
Và ở trên cao ngự đấng thần linh.

Cơn giận của người mới thật kinh hoàng
Hơn cả sấm chớp, tuyết hay mưa đá
Nỗi sợ của tôi dữ dằn hơn cả
Nhưng trời sau mưa chẳng phải vô hồn.

Đồng cỏ xanh đang giục giã mùa xuân
Ánh mặt trời đang tỏa sáng trong lòng
Để bên ngoài nhú lên bao nhánh lá.

Nhưng mùa đông mang về cơn băng giá
Khi người dấu yêu của tôi từ giã
Bứt chiếc lá của hy vọng cuối cùng.

***
O notte, a me più chiara e più beata 

Ôi đêm, ngươi hạnh phúc và ngươi sáng hơn
Hơn cả ngày hạnh phúc và sáng nhất
Trí tuệ ta bướng bỉnh và mờ mịt
Ngợi ca điều kỳ diệu của bóng đêm.

Bóng của ngươi rõ ràng đối với ta
Ngươi chữa lành trong tim này vết sẹo
Ngươi lấy nó từ bóng đêm đen đúa
Trao cho người mà ta vẫn hằng mơ.

Tiếc là ta không thành Alcmena
Để có thể đem bình minh kiêu hãnh
Từ bên giường của thần Dớt gửi đi

Ôi đêm thiêng liêng, ôi đêm xán lạn
Bằng lòng nghe giai điệu để thay cho
Những lời thơ trong lòng đang kìm nén.

 ***

Dura e la stella mia, maggior durezza

Sao của tôi nghiệt ngã. Nhưng điều này:

Bá tước của tôi còn khắt khe hơn nữa

Thường tìm cách trốn tôi, trong khi đó

Bao nhiêu người tìm cách quyến rũ tôi.

Tôi ghét người yêu, yêu người ghét tôi

Tôi khát khao quì trước người ngạo mạn

Và coi khinh kẻ chân thành đứng đắn

Chỉ thích yêu những kẻ hững hờ thôi.

Người thường xuyên làm cho tôi cáu bẳn

Còn những người khác làm tôi thỏa mãn

Nhưng lòng tôi chỉ hướng tới người thôi.

Trong tình yêu tất cả sao ngược đời

Điều đáng lý sao luôn luôn trái ngược

Khinh kẻ khiêm tốn, đón chào kẻ ác.

 ***

Io non v’invidio punto, angeli santi

Tôi không hề ganh tỵ những thiên thần

Không niềm vinh quang, không nơi cực lạc

Nơi mà những thiên thần này được phép

Nhìn Chúa Trời đang ngự ở trời xanh.

Nhưng liệu chắc gì những con người trần

Lại có được như tôi niềm hạnh phúc

Nhìn thấy đôi mắt chàng trong đời thực

Đem hạnh phúc này đi vào thơ văn.

Ở đời này, cũng như với thiên thần

Tôi hướng về nét diệu kỳ gương mặt

Và gọi người chúa tể chốn trần gian.

Có một điều anh còn tử tế hơn:

Ngài trao tặng cho anh sự hư không

Niềm vui tôi cũng đến hồi kết thúc.

Vittoria Colonna (tháng 4 năm 1490 – 25 tháng 2 năm 1547) – nữ nhà thơ Ý thời Phục Hưng, bạn thân, người chiếm trọn trái tim của thiên tài Michelangelo trong suốt cả chục năm trời.

Tiểu sử:
Con gái của quan đại thần Fabrizio Colonna. Lên 4 tuổi đã được gả cho Francesco Ferrante d'Ávalos, con trai của hầu tước Pescara. Từ nhỏ được học tiếng Latin, văn học Ý và làm thơ rất sớm. Năm 1509, hai người bước sang tuổi 17 thì làm đám cưới. Họ sống ở đảo Ischia đến năm 1511. Năm 1512 Francesco Ferrante d'Ávalos bị người Pháp bắt làm tù binh và đưa sang Pháp. Trong khoảng thời gian này hai người viết cho nhau những bức thư tha thiết cả bằng thơ cũng như văn xuôi. Năm 1525 Francesco Ferrante d'Ávalos bị thương nặng và mất cuối năm đó ở Milan, Vittoria Colonna trở thành góa phụ.

Năm 1536, nữ nhà thơ 47 tuổi trở thành bạn thân và người tình của danh họa Michelangelo 61 tuổi. Michelangelo tặng Vittoria Colonna nhiều bài thơ tình, nhiều bức tranh và dành cho bà nhiều thời gian. Vittoria Colonna trở thành nguồn cảm hứng bất tận cho Michelangelo sáng tác những tuyệt tác như Cappella Sistina.

Vittoria Colonna qua đời năm 1547 trước sự chứng kiến của Michelangelo.

Sự ảnh hưởng:
* Họa sĩ Jules Joseph Lefebvre vẽ bức tranh Diva Vittoria Colonna.
* Nhà thơ Henry Wadsworth Longfellow viết bài thơ Vittoria Colonna và trường ca Michelangelo
* Nhà thơ Louis Aragon viết tác phẩm Plainte pour la mort de madame Vittoria Colonna, marquise de Pescaire.

Tác phẩm:

Thơ:
* Thơ tình (Rimi amorose, 1526-1530)
* Thơ tinh thần (Rime spirituali, 1530-1540)

Thư từ:
* Lettere inedite ed altri documenti relativi ai Colonnesi, 1875
* Alcune Lettere inedite, 1884
* Corteggio, 1889

3 bài sonetto

***
Il cieco amor del mondo un tempo tenne...

Ta từng yêu cuộc sống theo tháng năm
Từng say niềm vinh quang như say rượu
Nhưng phí uổng – khi ta đang nhìn thấy
Rằng ta đang trở lại với hóa công.

Ta bây giờ viết bằng những chiếc đinh
Trên thập ác của Ngài, không phải bút
Mực là máu của Ngài. Và ta hát
Bằng những đam mê của Chúa cháy lên.

Nhưng giờ đây cảm xúc đã không còn
Cả Parnassus, Delos đều bất lực
Ngọn núi khác, nước khác – ta đi tìm.

Nhưng mắt khép lại, ánh sáng không còn
Thèm ánh sáng và khát khao rạo rực
Chỉ những dòng thơ vẫn cứ cháy lên.

 ***
Vivo su questo scoglio, orrido e solo...

Nhà của tôi cô đơn và giản dị
Tôi sống như chim trên đá trần truồng
Và tôi thề sẽ không bao giờ nữa
Quay trở về với những thú yêu thương.

Nhưng nơi này trời nước rộng mênh mông
Ánh mặt trời chiếu sáng trên thung lũng
Những ý nghĩ kết bầy trên đôi cánh
Giữa không trung rộng mở để đi tìm.

Cơn gió vô tình thổi ý bay lên
Tôi chào đón một niềm vui khó tả
Niềm hạnh phúc tràn ngập đến vô cùng.

Nếu sức mạnh của lời đang cháy lên
Hình bóng Ngài sinh ra từ ngọn lửa
Thì tôi vui mừng chấp nhận lời Trên.

 ***
Qual digiuno augellin, che vede et ode...

Khi cơn đói hành hạ con chim nhỏ
Chim nhìn sang mẹ trên tổ của chim
Dù dưới trời lạnh giá hay oi nồng
Chim sẵn sàng để bay đi theo mẹ.

Chim giận vì còn yếu, còn non quá
Đôi cánh mở ra còn thật khó khăn
Nhưng chim gắng bay ra giữa không trung
Cất lên tiếng kêu giữa bầu không khí.

Thì con tim này của tôi cũng thế
Con tim nuôi bằng ánh sáng của chim
Ánh sáng ngày như một điều chân lý.

Ngòi bút rung lên dẫn bước cho tôi
Ca ngợi tình yêu, ca ngợi mặt trời
Dù đôi khi lời mình không hiểu ý.

Camilla Pisana (Thế kỷ XV - XVI)
Nữ nhà thơ Ý thời Phục Hưng...

Duro e 'I partito dove m'astringete...

Anh yêu cầu một việc khó vô cùng
Nói “không” – thật nặng nề, nói “có” – không hề dễ
Em quyết định lúc này chưa nói “có”
Vì chưa thể nào chiếu cố với anh:
Em vẫn mong an ủi điều ước mong
Trong khi đó vẫn bảo toàn danh dự.

Hãy dừng lại, đừng ra đi vội vã!
Không cần vội vàng bỏ chạy đâu anh!
Mơ ước luôn thành hiện thực ngập ngừng!
Em sợ anh không giữ lòng chung thủy
Hãy sưởi ấm em bằng nhiệt huyết của anh.