Rainer Maria Rilke (tên đầy đủ: René Karl Wilhelm Johann Josef Maria Rilke, 4 tháng 12 năm 1875 – 29 tháng 12 năm 1926) – nhà thơ Áo viết bằng tiếng Đức, một trong những nhà thơ lớn nhất của thế kỉ XX.
Tiểu sử:
Rainer Maria Rilke sinh ở Prague, Bohemia (thời đó là Áo-Hung, nay là cộng hoà Czech) trong một gia đình công chức. Tuổi thơ sống ở Prague, sau đó ở Munchen (Munich), Berlin, Paris, Thụy Sĩ. Học văn học, lịch sử nghệ thuật, triết học ở Đại học Prague, Đại học Munchen, Đại học Berlin. Những tập thơ đầu tiên Cuộc đời và những bài ca (Leben und Lieder, 1894); Những giấc mộng đăng quang (Traumgekrönt, 1897).. là sự thể hiện những đề tài của chủ nghĩa suy đồi cuối thế kỉ XIX. Sau 2 chuyến đi sang Nga (năm 1897 và 1900) Rilke gặp Leo Tolstoy và chịu sự ảnh hưởng của văn học Nga, chuyển sang khuynh hướng nhân đạo trong sáng tác.
Năm 1901 cưới Clara Westhoff và sinh con gái trong năm này,
sau đó chuyển sang sống ở Pháp. Thế chiến I xảy ra, Rilke tham gia quân đội một
thời gian, sau đó sống ở Munchen, năm 1919 sang Thụy Sĩ. Năm 1921 sống ở Muzot,
hoàn thành Những khúc bi ca Duineser
(Duineser Elegien) viết dở từ năm 1912 và viết Sonnet gửi Orpheus (Die Sonette
an Orpheus).
Từ năm 1923 vì lý do sức khoẻ phải sống ở khu điều dưỡng
Territet bên hồ Geneva. Các bác sĩ không chẩn đoán đúng bệnh tình, chỉ trước
khi chết không lâu mới xác định ra đó là bệnh máu trắng. Hậu quả là Rilke qua
đời ngày 29 tháng 12 năm 1926. Nhà thơ tự chọn cho mình câu thơ khắc trên bia
mộ:
Rose, oh reiner Widerspruch, Lust,
Niemandes Schlaf zu sein unter soviel Lidern.
Hoa hồng, ôi vẻ hai mặt trắng trong, đỏng đảnh
Làm một giấc mộng không của ai dưới gánh nặng của bao đời.
Tác phẩm:
Rose, oh reiner Widerspruch, Lust,
Niemandes Schlaf zu sein unter soviel Lidern.
Hoa hồng, ôi vẻ hai mặt trắng trong, đỏng đảnh
Làm một giấc mộng không của ai dưới gánh nặng của bao đời.
Tác phẩm:
Thơ:
* Cuộc đời và những bài ca (Leben und Lieder, 1894)
* Những giấc mộng đăng quang (Traumgekrönt, 1897)
* Advent (1898)
* Những bài thơ đầu tiên (Erste Gedichte, 1903)
* Cho tôi trong ngày lễ (Mir zur Feier, 1909)
* Quyển sách những hình tượng (Buch der Bilder, 1902)
* Nhà nguyện (Stundenbuch, 1905)
* Thơ mới (Neue Gedichte, 1907-08)
* Những khúc bi ca Duineser (Duineser Elegien, 1912/1922)
* Sonnet gửi Orpheus (Die Sonette an Orpheus, 1923)
* Cuộc đời của trinh nữ Marie (Das Marien-Leben, 1912)
* Bài ca về tình yêu và cái chết của Kornets Christoph Rilke (Die Weise von Liebe und Tod des Kornets Christoph Rilke, 1906).
Văn xuôi:
* Những ghi chép Malte Laurids Brigge (Die Aufzeichnungen des Malte Laurids Brigge, 1910)
* Cuộc đời và những bài ca (Leben und Lieder, 1894)
* Những giấc mộng đăng quang (Traumgekrönt, 1897)
* Advent (1898)
* Những bài thơ đầu tiên (Erste Gedichte, 1903)
* Cho tôi trong ngày lễ (Mir zur Feier, 1909)
* Quyển sách những hình tượng (Buch der Bilder, 1902)
* Nhà nguyện (Stundenbuch, 1905)
* Thơ mới (Neue Gedichte, 1907-08)
* Những khúc bi ca Duineser (Duineser Elegien, 1912/1922)
* Sonnet gửi Orpheus (Die Sonette an Orpheus, 1923)
* Cuộc đời của trinh nữ Marie (Das Marien-Leben, 1912)
* Bài ca về tình yêu và cái chết của Kornets Christoph Rilke (Die Weise von Liebe und Tod des Kornets Christoph Rilke, 1906).
Văn xuôi:
* Những ghi chép Malte Laurids Brigge (Die Aufzeichnungen des Malte Laurids Brigge, 1910)
Một số bài thơ
CHO GIẤC MỘNG NGÀY MAI
CHO GIẤC MỘNG NGÀY MAI
Anh muốn hát ru em như ngày cũ
Hát đưa nôi mẹ từng hát ru ta.
Để ru em vào giấc mộng và chờ
Em trở về với anh từ giấc ngủ.
Rồi anh anh sẽ lắng nghe từng hơi thở
Anh nép mình bên cửa sổ lặng yên
Để sáng ra anh biết, chỉ một mình
Ôi, cái đêm vừa qua sao lạnh thế.
Khu vườn khẽ rùng mình sau cửa sổ
Khi ngôi sao trên chiếc lá rơi lên
Trong giấc mơ em hãy ngó nhìn xem:
Ánh mắt anh như bàn tay dịu nhẹ.
Những bàn tay giữ gìn em rất khẽ
Và ít khi đặt em ở trên giường
Trong khoảnh khắc, khi trong sự lặng yên
Anh nghe ra tiếng thì thào ai đó.
BẦU TRỜI ĐÊM VÀ SAO RỤNG
Bầu trời đêm mờ mờ trong ánh bạc
Đêm muốn khoe vẻ đặc biệt của mình
Ta thật xa, để cùng đêm hoà nhập
Và quá gần, để không hiểu về đêm.
Ngôi sao rụng!... Và em hãy vội nhìn
Em hãy đoán ra trong giờ phút ấy…
Điều gì “có” và “không” chốn trần gian
Ai có lỗi? Ai người không có lỗi?…
Đêm muốn khoe vẻ đặc biệt của mình
Ta thật xa, để cùng đêm hoà nhập
Và quá gần, để không hiểu về đêm.
Ngôi sao rụng!... Và em hãy vội nhìn
Em hãy đoán ra trong giờ phút ấy…
Điều gì “có” và “không” chốn trần gian
Ai có lỗi? Ai người không có lỗi?…
TA YÊU EM, MÙA XUÂN
Ta yêu em, mùa xuân
Cả trăm điều huyền bí
Không mùa xuân thành thị
Mà mùa xuân trong rừng.
Chỉ những ai lang thang
Chỉ những ai đôi lứa
Sẽ tìm thấy mùa xuân
Trong từng bông hoa nhỏ.
Ta yêu em, mùa xuân
Cả trăm điều huyền bí
Không mùa xuân thành thị
Mà mùa xuân trong rừng.
Chỉ những ai lang thang
Chỉ những ai đôi lứa
Sẽ tìm thấy mùa xuân
Trong từng bông hoa nhỏ.
TRÊN THUNG LŨNG GIỜ HOÀNG HÔN
Trên thung lũng giờ hoàng hôn
Ta lang thang, không hiểu vì đâu đấy…
Và bỗng nhiên giữa trời xanh
Một ngôi sao bừng cháy.
Ngôi sao giữa trời xanh mệt mỏi
Ánh lửa cháy rung rinh
Ngôi sao cũng khát khao về nơi xa ấy
Và cũng một mình…
ANH SẼ CÙNG EM
Anh sẽ cùng em, khi năm tháng
Tạo nên những sự diệu kì
Từ cành thông sẽ nhỏ xuống hồn ta
Niềm ân huệ như giọt sương buổi sớm.
Khi hoa nhài nở trong tháng năm
Bên đường, quanh cây thập ác
Bàn tay màu trắng của hoa xoã lấp
Vầng trán của Chúa đau thương.
MÙA THU
Những chiếc lá rơi từ cõi xa xăm
Có vẻ như vườn địa đàng héo úa
Để lá rơi, rơi rụng xuống trên đồng.
Và trong đêm rơi xuống giữa cô đơn
Trái đất nặng, từ trời sao mờ tỏ.
Ta đang rơi. Muôn đời nay vẫn thế
Sự rụng rơi hiện trong ánh mắt người.
Nhưng dường như tất cả rụng rơi này
Có ai đấy trong tay mình giữ lại.
BUỔI TỐI
Trang phục buổi tối thay đổi dần dần
Em đang nhìn biến đổi trong tĩnh lặng
Hai thế giới tan biến trước mắt em:
Một bay lên, một – nặng nề đổ xuống.
Và em không thuộc về thế giới nào
Em từ giã mặt đất này muôn thuở
Không thuộc bóng tối ngôi nhà lặng lẽ
Cũng không thuộc về ánh sáng của sao.
Chẳng có cách nào khác cho em đâu
Là nhận thức và vạch đường giới hạn
Trong cuộc đời chật hẹp và rộng lớn
Em đổi thay – khi là đá, khi sao.
ĐỨC PHẬT (I)
Dường như Ngài lắng nghe. Tĩnh lặng từ xa…
Sự tĩnh lặng này ta không nghe gì cả
Ngài là ngôi sao. Ngôi sao to ở giữa
Những ngôi sao, nhưng ta chẳng nhìn ra.
Ngài là tất cả. Có phải ta đang chờ
Để Ngài thấy ta? Để cho ta nhận biết?
Và khi dưới chân Ngài chúng ta phủ phục
Ngài vẫn như con thú lười ở chốn rừng xa.
Tất cả những gì mà ta chịu đựng bây giờ
Đã có ở trong Ngài cả triệu năm có lẻ
Điều ta nhận thức, Ngài lãng quên tất cả
Nhưng biết những gì ta không nhận thức ra.
ĐỨC PHẬT (II)
Kẻ hành hương nhìn từ xa rụt rè
Thấy bức tượng như suối vàng đổ xuống
Nghĩ rằng có những nhà giàu hối hận
Đã đem vàng đến cúng để phòng xa.
Khi đến gần mới biết đã nhầm to
Trước nét mày cao cả đầy kinh ngạc
Đấy không phải vàng ở ly hay tách
Hoặc đồ trang sức của những quí bà.
Ai biết được, xin hãy nói giùm cho
Từ những vật gì được đem nung chảy
Thành bức tượng vàng ngự giữa đài hoa
Bức tượng vàng bình thản nhìn về xa
Bức tượng vàng ròng toàn thân khẽ chạm
Vào không gian như chạm chính mình kia?
NGÀY MÙA THU
Lạy Chúa! Xin cho mùa hè rộng lớn.
Xin đặt bóng lên đồng hồ mặt trời
và thả gió lang thang trên đồng ruộng.
Xin thêm một đôi ngày cho trái chín
chỉ những ngày nóng bỏng của phương nam
xin giục giã chúng kết thúc, và săn
vị ngọt cuối cùng vào trong rượu nặng.
Ai vô gia cư, sẽ không xây dựng.
Ai một mình, rồi vẫn sống cô đơn
sẽ thức trắng đêm, ngồi viết những dòng
rôi đi qua đi lại, rồi thơ thẩn
giữa những hàng cây nhìn lá quay vòng.
TRONG NGÔI NHÀ CŨ
Tôi ở trong ngôi nhà cũ. Đứng nhìn
Thành phố Praha mênh mông, trải rộng
Còn hoàng hôn đang từ từ đi xuống
Tiếng bước chân rất im lặng, nhẹ nhàng
Cả thành phố chìm đắm trong màn sương
Vẻ tỏ mờ như nhìn qua cửa kính
Nhà thờ Thánh Nikolas sừng sững
Như gã khổng lồ đội mũ nồi xanh.
Đây đó ánh đèn nhấp nháy, lung linh
Và xa xa nghe tiếng ồn đường phố
Dường như với tôi trong ngôi nhà cũ
Có giọng của ai đang nói: “Amen!”
EM THÂN YÊU
Em thân yêu, khi em ở bên anh
Anh cảm thấy mình già hơn vốn có
Nghe tiếng cười của em, anh mừng rỡ
Nhưng một nỗi buồn khôn tả trào dâng.
Khi nghe tiếng cười như nắng của em
Khi em nhìn anh vào sâu trong mắt
Anh muốn đưa bàn tay ra ôm chặt
Và nói điều rất quan trọng với em.
CÂU HỎI CHƯA KỊP NÓI
Anh nhớ lại ngày hai đưa chúng mình
Trong nhiều giờ ngồi bên nhau im lặng
Những chiếc lá lượn vòng rồi rơi xuống
Và những bông hoa ngào ngạt mùi hương.
Ánh sáng ấy bây giờ anh nhớ lại
Và mái tóc vàng buông xõa trên vai
Anh tìm trong mắt em câu trả lời
Cho câu hỏi mà anh chưa kịp nói.
TRONG GIẤC MỘNG
Trong giấc mộng, hay là giữa mùa xuân
Ngày nào đó hai chúng mình gặp gỡ.
Nhưng mà rồi đến mùa thu, nức nở
Em đã khóc cho những chiếc lá vàng
Khóc cho lá, khóc cho những ngày xuân
Anh biết rằng mình đã từng hạnh phúc
Giữa mùa xuân, hoặc trong mộng đó em.
TÔI MỆT MỎI
Tôi mệt mỏi với một nỗi đau buồn
Giờ mùa xuân không làm tôi vui nữa
Tôi chỉ muốn mùa thu trên đồng cỏ
Quyến rũ tôi bằng những chiếc lá vàng.
Chẳng còn mong vui vẻ, chẳng sầu thương
Giờ muôn thuở chỉ một mình đơn độc
Tôi sẽ vào nhà nguyện và cầu chúc
Cho hạnh phúc của ngày tháng xa xăm.
Georg Friedrich Daumer (5 tháng 3 năm 1800 – 14 tháng 12 năm 1875) – là nhà thơ, nhà triết học Đức.
Được coi là một tài năng nhưng lập dị và không ổn định. Khi còn là một sinh viên ở Erlangen, ông đã bắt đầu làm thơ, sau đó trở thành một tín đồ của triết học Schelling, từ một người Tin Lành đã trở thành một người đấu tranh với Kitô giáo. Sau khi chuyển đến Frankfurt thập niên 1850, ông đã thay đổi đáng kể, năm 1859 ông lại chuyển sang Công giáo và là một trong những người cực đoan của tôn giáo này.
Các tác phẩm chủ yếu của ông là về triết học. Ông cũng nổi tiếng là một nhà thơ, đặc biệt là các bản dịch và mô phỏng thơ Hafiz. Nhiều bài thơ của ông được nhạc sĩ Johannes Brahms (1883 – 1879) phổ nhạc và cũng rất nổi tiếng.
Một số bài dịch và mô phỏng thơ Hafiz (Ba Tư)
NẾU NHƯ MÙA THU MANG CƠN GIÓ ĐỘC
Nếu như mùa thu mang cơn gió độc
Lạnh lẽo giá băng – em chớ có buồn
Và trên thế gian rồi đây tiếp tục
Có những cơn giông – em chớ có buồn.
Nếu như mắt em nhìn bao lá chết
Rơi rụng khắp nơi để ánh mắt buồn
Em hãy nhớ rằng chính từ cái chết
Hồng lại nở hoa – em chớ có buồn.
Nếu con đường của em trên sa mạc
Dẫn đến Kaba còn lắm gian truân
Thì với tất cả những gì gai góc
Em chớ bận tâm, em chớ có buồn.
Và nếu như Yusuf cô đơn
Và khóc lên vì xa rời xứ sở
Thì em hãy nhớ rồi đây dòng lệ
Lấp lánh như sao – em chớ có buồn.
Tất cả đổi thay ở chốn trần gian
Cả số phận của em thì cũng thế
Chỉ có điều đừng sợ gì phận số
Dù lắm bão giông – em chớ có buồn.
Ob feindselige Winde
Ob feindselige Winde
Schreckhaft tosen, o gräme dich nicht!
Denn hold werden im Lenze
Lüftlein kosen, o gräme dich nicht!
Ob erstorbne Gebüsche
Rings dein Auge beleidigen,
Aus dem Tode lebendig
Blüh’n einst Rosen, o gräme dich nicht!
Ob durch stachlige Wüste
Hin zur Kaba die Reise geht,
Laß dich Dornen und Disteln
Nicht erbosen, o gräme dich nicht!
Ob glückseliger Heimath
Jussuf grausam entrissen weint,
Hoch in Glorie prangt einst,
Der verstoßen, o gräme dich nicht!
Alles kreiset und wechselt,
Auch dein Leiden, es wandelt sich;
Nicht erliege den herben
Schicksalslosen, o gräme dich nicht!
VỀ NHỮNG NGHĨ SUY CỦA CHÀNG HAFIZ
Về những nghĩ suy của chàng Hafiz
Chỉ có chàng và Thượng Đế anh minh
Biết được mà thôi, con tim lỗi lầm
Và yếu đuối cho Ngài chàng ủy thác.
Và dù chỉ sự bao dung duy nhất
Hoặc cả phước lành chàng chỉ lặng im
Chẳng người trần gian hay những thiên thần
Dù một lời Ngài cũng không cho biết.
Wonach Hafis verlanget
Wonach Hafis verlanget
Nur er allein und Gott im Himmel weiß es;
Denn ihm allein vertraut er
Sein schwaches Herz, sein sündiges, sein heißes.
Und nicht allein verzeihet
Der Gütige, nein, schonet auch und schweiget;
Nicht Menschen und nicht Engeln
Sagt er davon ein Wörtchen nur, ein leises.
MỘT LỜI TỪ TRỜI XANH
Một lời từ trời xanh
Và tôi liền nhận biết:
“Để làm gì, Hafiz
Viết bài hát của mình?
Ngay từ thuở hồng hoang
Trên hoa hồng, hoa huệ
Vẻ thần tiên như thế
Đã có ở thiên đường”.
Es kam ein Hauch von oben
Es kam ein Hauch von oben,
Der mir in’s Ohr die Worte blies:
»Nicht wähn’ aus eignem Innern
Entströme dein Gesang, Hafis!
Vom Urbeginn der Zeiten
Auf Rosen und auf Lilien
Steh’n seine Zauberformeln
Geschrieben hoch im Paradies.«
ĐÃ CÓ HÀNG NGHÌN NĂM
Đã có hàng nghìn năm
Tôi biết làm sao khác?
Tôi vốn yêu rượu vang
Tôi biết làm sao khác?
Chim yêu rừng, sư tử yêu sa mạc
Hafiz thì yêu quán rượu mà thôi
Đấy là sự khôn ngoan của ông trời
Ngài đã ban, tôi biết làm sao khác?
Wenn Alles, Alles ewig vorbedacht
Wenn Alles, Alles ewig vorbedacht,
Was soll ich machen?
Bestimmte mich zum Trunk die ew’ge Macht,
Was soll ich machen?
Der Vogel liebt die Flur, den Wald der Leu,
Hafis die Schenke;
So wollte Gott, der Alles wohlgemacht;
Was soll ich machen?
NHÀ THẦN HỌC XIN HÃY ĐỪNG NGHIÊM KHẮC
Nhà thần học, xin hãy đừng nghiêm khắc!
Nhà đạo đức, đừng kết tội gì ai!
Tất cả chúng tôi đi tìm hạnh phúc
Cho chính mình, điều này có gì sai.
Chúng tôi như con cháu Y-sơ-ra-ên
Chạy mệt lử giữa đồng hoang sa mạc
Chúng tôi chỉ xin Chúa trời giải khát
Và điều này thì tội lỗi gì chăng.
Chúng tôi cần chi đồng cỏ thiên đường
Hay thiên thần Gabriel cũng thế?
Chúng tôi chỉ tìm lối vào quán rượu
Thì điều này có tội lỗi gì chăng.
Với chúng tôi, chủ quán là bạn thân
Và chúng tôi nhận thức ra mọi thứ
Chúng tôi ghét những gì là dối trá
Thì điều này có tội lỗi gì chăng.
Chúng tôi không rót máu của người trần
Không thích những gì gọi là hiếu chiến
Chúng tôi rót máu của nho đỏ sậm
Thì điều này có tội lỗi gì chăng.
Chúng tôi mở ra kho báu tinh thần
Cho những gì là thanh cao dịu ngọt
Chúng tôi mở ra biết bao châu ngọc
Thì điều này có tội lỗi gì chăng.
Chúng tôi dùng thơ ca ngợi người thương
Đấy là thiên chức của người thi sĩ
Với chúng tôi thơ ca là vũ khí
Thì điều này có tội lỗi gì chăng.
Ngươi như lạc đà, như con lừa non
Đem chồng chất trên vai mình gánh nặng
Còn chúng tôi đem quăng từ vai xuống
Thì điều này có tội lỗi gì chăng.
Nicht düstre, Theosoph, so tief!
Nicht düstre, Theosoph, so tief!
Nicht blicke, Moralist, so scheel!
Wir möchten gerne selig sein,
Und dieses ist ja wohl kein Fehl.
Hinschmachtend in der Wüste Sand
Gleichwie die Kinder Israel,
Schrei’n wir zu Gott um Labungen,
Und dieses ist ja wohl kein Fehl.
Was kümmert uns der Tuba-Baum,
Und was der Engel Gabriel?
Wir suchen einer Schenke Thür’,
Und dieses ist ja wohl kein Fehl.
Wir lieben unsern alten Wirth
Und haben deß auch keinen Hehl;
Wir fliehen alle Heuchelei,
Und dieses ist ja wohl kein Fehl.
Nicht Menschenblut vergießen wir
Auf wilden Hasses Wuthbefehl;
Der Rebe Blut genießen wir,
Und dieses ist ja wohl kein Fehl.
Wir öffnen unsern Busenschrein
Der Liebe köstliches Juwel
Mit vollen Händen auszustreu’n,
Und dieses ist ja wohl kein Fehl.
Wir preisen unser süßes Herz
Vierzeilig oder im Gasel;
Dem Holden ist der Dichter hold,
Und dieses ist ja wohl kein Fehl.
Du trage keuchend jede Last,
Dem Esel gleich und dem Kameel!
Wir schütteln unsre Bürden ab,
Und dieses ist ja wohl kein Fehl.
ÔI, GIÁ NHƯ ANH LÀ HỒ NƯỚC TRONG ĐÊM
Ôi, giá như anh là hồ nước trong đêm
Còn em là trăng soi mình trên đó!
Ôi, giá anh là dòng nước trên đồng cỏ
Còn em là một cô gái thanh xuân!
Ôi, giá như anh là một bụi hoa hồng
Còn em là một bông hồng đang nở!
Ôi, giá như anh được làm bông lúa
Còn em là chim mổ lúa để ăn!
O wär' ich ein See, so spiegelhell
O wär' ich ein See, so spiegelhell,
Und du die Sonne, die ihm blickte!
O wär' ich ein klarer Wiesenquell,
Und du die Blume, die ihm nickte!
O wär' ich ein grüner Rosendorn
Und du die Rose, die ihn schmückte!
O wär' ich ein süßes, süßes Korn,
Und du der Vogel, der es pickte!
NẾU BỖNG NHIÊN CHẲNG HỀ CÓ NGUYÊN NHÂN
Nếu bỗng nhiên chẳng hề có nguyên nhân
Mà anh buồn và anh khóc một mình.
Nếu bỗng nhiên cả tĩnh mạch và xương
Và thịt da đều trở nên đau đớn.
Thì xin em đừng cho anh thuốc đắng
Bởi vì anh không thể nào chịu đựng.
Mà hãy cho anh xin chén rượu ngon
Cùng đàn sáo và cùng với cây đàn.
Còn nếu như điều này không giúp được
Thì cho anh đôi môi như hồng ngọc.
Còn nếu như không giúp được gì anh
Thì em hãy nói: hắn đã lìa trần.
Sollte mich in plötzlichem Ruin
Sollte mich in plötzlichem Ruin
Feuerblick und heitre Laune flieh’n,
Sollte sich durch Ader und Gebein
Bange Qual und dumpfe Schwere zieh’n –
Nicht, o nicht mit herben Arzenei’n,
Denn ich hasse diese Medicin,
Komm zu mir mit einem Becher Wein,
Komm mit Laute, Flöte, Tamburin!
Wirket das zu wenig auf mich ein,
Komm mit einem süßen Mundrubin!
Wird umsonst auch diese Mühe sein –
Dann Ade! dann sprich: Begrabet ihn!
ANH TỰA HỒ NHƯ NGỌN NẾN
Anh tựa hồ như ngọn nến
Thấp thoáng trong bóng đêm
Còn em đang tỏa sáng
Trong ánh sáng bình minh.
Chỉ em tỏa sáng và cháy lên
Dù em vẫn rót nguồn ánh sáng
Của mình vào ngọn nến
Nhưng anh vẫn van em
Cứ chỉ mình em tỏa sáng
Để anh lịm dần trong ánh hào quang!
Ich bin ein armes Lämpchen nur
Ich bin ein armes Lämpchen nur,
Ein dämmerndes in dunkler Nacht;
Du bist die lichte Morgenpracht
Aufstrahlend im Azur.
Du strahle nur, du prange nur!
Wiewohl vor deinem Angesicht
Des armen Lämpchens Auge bricht,
Ich bebe nicht, ich bange nicht;
Du leuchte nur,
Und ich vergehe gern in deinem Licht.
TRỜI CHO ANH VÀ EM
Trời cho anh và em
Vì tinh tú của tình
Giữa bầu trời sáng tỏ
Em là vầng trăng tròn
Vẻ đẹp đầy quyến rũ
Em là chùm thất nữ
Trong mắt ướt của anh.
Wir zieren, ich und du
Wir zieren, ich und du,
Den Himmel, den gestirnten,
Der Liebe wunderbar:
Du als der Mond, der volle,
Stolzfreudige der Anmuth,
Als thränende Plejaden
Mein feuchtes Augenpaar.
THẬT NGỌT NGÀO
Thật ngọt ngào hít thở
Mùi hương mái tóc xoăn!
Nhưng ngọt ngào hơn nữa
Thở mùi hương trái tim.
Ach, wie süß, wie süß sie duftet
Ach, wie süß, wie süß sie duftet,
Deiner Locke krause Zier!
Doch sie duftete noch süßer,
Duftete dein Herz mit ihr.
HUỆ CÓ MƯỜI NGÔN NGỮ
Huệ có mười ngôn ngữ
Khát khao tiếng họa mi
Từ im lặng đê mê
Dòng hương thơm tuôn chảy.
Lilie hat der Zungen Zehne
Lilie hat der Zungen Zehne;
Doch es schlägt die Nachtigall,
Und da schweigt sie vor Entzücken
Und zum Dufte wird ihr Schall.
BẠN CẦM CUỐN SÁCH KHÔN
Bạn cầm cuốn sách khôn
Hafiz cầm lấy chén
Bạn đi tìm hoàn thiện
Hafiz làm hỏng mình.
Chịu đựng như cừu non
Bạn sống trong nghèo khổ
Hafiz như sư tử
Tự do giữa rừng hoang.
Bạn kiêu hãnh kín thầm
Làm biết bao việc tốt.
Hafiz chỉ tích cóp
Nhiều lầm lỗi cho mình.
Bạn thích sống cuộc đời
Với bao nhiêu kiến thức
Còn Hafiz dại dột
Thích lêu lổng ăn chơi.
Bạn mang kiếm giết người
Trừng phạt loài dị giáo –
Còn Hafiz, châu báu
Chỉ tìm ở thơ thôi.
Bạn hướng về trời cao
Nhìn khói sương mù mịt –
Hướng dòng sông tươi mát
Hafiz tìm thung sâu.
Gói gọn trong một câu:
Bạn là người bất hạnh
Mang cho đời cay đắng
Còn Hafiz – ngọt ngào.
Still zu deinem Buche greifst du
Still zu deinem Buche greifst du,
Zum Pokale greift Hafis;
Zur Vollendungskrone reifst du,
Zum Verderben reift Hafis.
In gewohnter Schranke bleibst du,
Ein geduldig frommes Schaf;
Als ein Leu aus seinem Gitter
In die Wilde schweift Hafis.
Eitel gute Werke häufst du,
Strahlender Verdienste Berg;
Fürchterlich zu aller Stunde
Seine Sünden häuft Hafis.
Viele fromme Herzen stärkst du
Durch gelehrten Unterricht;
Mächtiglich in aller Thorheit
Alle Thoren steift Hafis.
Mörderische Klingen schleifst du,
Ziehend in den Ketzerkrieg;
Seine Versediamanten,
Seine schönen, schleift Hafis.
Hoch hinauf zum Himmel steigst du
Als ein qualmend Rauchgewölk;
Eine frische Felsenquelle,
Tief zu Thale läuft Hafis.
Fass’ ich es in eine Stanze;
Ewig, o du armer Mann,
Träufst du nur von Bitterkeiten,
Und von Süße träuft Hafis.
Ở TRONG BỘ NÃO CỦA TÔI KHỐN KHỔ
Ở trong bộ não của tôi khốn khổ
Bạn chớ tìm lời khuyên nhủ thông minh!
Vì ở đó chỉ có tiếng lư cầm
Và tiếng sáo vang lên đầy vui vẻ.
Nicht in meinem armen Hirne
Nicht in meinem armen Hirne
Suche Rath und gute Lehren!
Denn du wirst darin nur Lauten,
Flöten nur ertönen hören.
ĐỨC PHẬT (II)
Kẻ hành hương nhìn từ xa rụt rè
Thấy bức tượng như suối vàng đổ xuống
Nghĩ rằng có những nhà giàu hối hận
Đã đem vàng đến cúng để phòng xa.
Khi đến gần mới biết đã nhầm to
Trước nét mày cao cả đầy kinh ngạc
Đấy không phải vàng ở ly hay tách
Hoặc đồ trang sức của những quí bà.
Ai biết được, xin hãy nói giùm cho
Từ những vật gì được đem nung chảy
Thành bức tượng vàng ngự giữa đài hoa
Bức tượng vàng bình thản nhìn về xa
Bức tượng vàng ròng toàn thân khẽ chạm
Vào không gian như chạm chính mình kia?
NGÀY MÙA THU
Lạy Chúa! Xin cho mùa hè rộng lớn.
Xin đặt bóng lên đồng hồ mặt trời
và thả gió lang thang trên đồng ruộng.
Xin thêm một đôi ngày cho trái chín
chỉ những ngày nóng bỏng của phương nam
xin giục giã chúng kết thúc, và săn
vị ngọt cuối cùng vào trong rượu nặng.
Ai vô gia cư, sẽ không xây dựng.
Ai một mình, rồi vẫn sống cô đơn
sẽ thức trắng đêm, ngồi viết những dòng
rôi đi qua đi lại, rồi thơ thẩn
giữa những hàng cây nhìn lá quay vòng.
TRONG NGÔI NHÀ CŨ
Tôi ở trong ngôi nhà cũ. Đứng nhìn
Thành phố Praha mênh mông, trải rộng
Còn hoàng hôn đang từ từ đi xuống
Tiếng bước chân rất im lặng, nhẹ nhàng
Cả thành phố chìm đắm trong màn sương
Vẻ tỏ mờ như nhìn qua cửa kính
Nhà thờ Thánh Nikolas sừng sững
Như gã khổng lồ đội mũ nồi xanh.
Đây đó ánh đèn nhấp nháy, lung linh
Và xa xa nghe tiếng ồn đường phố
Dường như với tôi trong ngôi nhà cũ
Có giọng của ai đang nói: “Amen!”
EM THÂN YÊU
Em thân yêu, khi em ở bên anh
Anh cảm thấy mình già hơn vốn có
Nghe tiếng cười của em, anh mừng rỡ
Nhưng một nỗi buồn khôn tả trào dâng.
Khi nghe tiếng cười như nắng của em
Khi em nhìn anh vào sâu trong mắt
Anh muốn đưa bàn tay ra ôm chặt
Và nói điều rất quan trọng với em.
CÂU HỎI CHƯA KỊP NÓI
Anh nhớ lại ngày hai đưa chúng mình
Trong nhiều giờ ngồi bên nhau im lặng
Những chiếc lá lượn vòng rồi rơi xuống
Và những bông hoa ngào ngạt mùi hương.
Ánh sáng ấy bây giờ anh nhớ lại
Và mái tóc vàng buông xõa trên vai
Anh tìm trong mắt em câu trả lời
Cho câu hỏi mà anh chưa kịp nói.
TRONG GIẤC MỘNG
Trong giấc mộng, hay là giữa mùa xuân
Ngày nào đó hai chúng mình gặp gỡ.
Nhưng mà rồi đến mùa thu, nức nở
Em đã khóc cho những chiếc lá vàng
Khóc cho lá, khóc cho những ngày xuân
Anh biết rằng mình đã từng hạnh phúc
Giữa mùa xuân, hoặc trong mộng đó em.
TÔI MỆT MỎI
Tôi mệt mỏi với một nỗi đau buồn
Giờ mùa xuân không làm tôi vui nữa
Tôi chỉ muốn mùa thu trên đồng cỏ
Quyến rũ tôi bằng những chiếc lá vàng.
Chẳng còn mong vui vẻ, chẳng sầu thương
Giờ muôn thuở chỉ một mình đơn độc
Tôi sẽ vào nhà nguyện và cầu chúc
Cho hạnh phúc của ngày tháng xa xăm.
Georg Friedrich Daumer (5 tháng 3 năm 1800 – 14 tháng 12 năm 1875) – là nhà thơ, nhà triết học Đức.
Được coi là một tài năng nhưng lập dị và không ổn định. Khi còn là một sinh viên ở Erlangen, ông đã bắt đầu làm thơ, sau đó trở thành một tín đồ của triết học Schelling, từ một người Tin Lành đã trở thành một người đấu tranh với Kitô giáo. Sau khi chuyển đến Frankfurt thập niên 1850, ông đã thay đổi đáng kể, năm 1859 ông lại chuyển sang Công giáo và là một trong những người cực đoan của tôn giáo này.
Các tác phẩm chủ yếu của ông là về triết học. Ông cũng nổi tiếng là một nhà thơ, đặc biệt là các bản dịch và mô phỏng thơ Hafiz. Nhiều bài thơ của ông được nhạc sĩ Johannes Brahms (1883 – 1879) phổ nhạc và cũng rất nổi tiếng.
Một số bài dịch và mô phỏng thơ Hafiz (Ba Tư)
NẾU NHƯ MÙA THU MANG CƠN GIÓ ĐỘC
Nếu như mùa thu mang cơn gió độc
Lạnh lẽo giá băng – em chớ có buồn
Và trên thế gian rồi đây tiếp tục
Có những cơn giông – em chớ có buồn.
Nếu như mắt em nhìn bao lá chết
Rơi rụng khắp nơi để ánh mắt buồn
Em hãy nhớ rằng chính từ cái chết
Hồng lại nở hoa – em chớ có buồn.
Nếu con đường của em trên sa mạc
Dẫn đến Kaba còn lắm gian truân
Thì với tất cả những gì gai góc
Em chớ bận tâm, em chớ có buồn.
Và nếu như Yusuf cô đơn
Và khóc lên vì xa rời xứ sở
Thì em hãy nhớ rồi đây dòng lệ
Lấp lánh như sao – em chớ có buồn.
Tất cả đổi thay ở chốn trần gian
Cả số phận của em thì cũng thế
Chỉ có điều đừng sợ gì phận số
Dù lắm bão giông – em chớ có buồn.
Ob feindselige Winde
Ob feindselige Winde
Schreckhaft tosen, o gräme dich nicht!
Denn hold werden im Lenze
Lüftlein kosen, o gräme dich nicht!
Ob erstorbne Gebüsche
Rings dein Auge beleidigen,
Aus dem Tode lebendig
Blüh’n einst Rosen, o gräme dich nicht!
Ob durch stachlige Wüste
Hin zur Kaba die Reise geht,
Laß dich Dornen und Disteln
Nicht erbosen, o gräme dich nicht!
Ob glückseliger Heimath
Jussuf grausam entrissen weint,
Hoch in Glorie prangt einst,
Der verstoßen, o gräme dich nicht!
Alles kreiset und wechselt,
Auch dein Leiden, es wandelt sich;
Nicht erliege den herben
Schicksalslosen, o gräme dich nicht!
VỀ NHỮNG NGHĨ SUY CỦA CHÀNG HAFIZ
Về những nghĩ suy của chàng Hafiz
Chỉ có chàng và Thượng Đế anh minh
Biết được mà thôi, con tim lỗi lầm
Và yếu đuối cho Ngài chàng ủy thác.
Và dù chỉ sự bao dung duy nhất
Hoặc cả phước lành chàng chỉ lặng im
Chẳng người trần gian hay những thiên thần
Dù một lời Ngài cũng không cho biết.
Wonach Hafis verlanget
Wonach Hafis verlanget
Nur er allein und Gott im Himmel weiß es;
Denn ihm allein vertraut er
Sein schwaches Herz, sein sündiges, sein heißes.
Und nicht allein verzeihet
Der Gütige, nein, schonet auch und schweiget;
Nicht Menschen und nicht Engeln
Sagt er davon ein Wörtchen nur, ein leises.
MỘT LỜI TỪ TRỜI XANH
Một lời từ trời xanh
Và tôi liền nhận biết:
“Để làm gì, Hafiz
Viết bài hát của mình?
Ngay từ thuở hồng hoang
Trên hoa hồng, hoa huệ
Vẻ thần tiên như thế
Đã có ở thiên đường”.
Es kam ein Hauch von oben
Es kam ein Hauch von oben,
Der mir in’s Ohr die Worte blies:
»Nicht wähn’ aus eignem Innern
Entströme dein Gesang, Hafis!
Vom Urbeginn der Zeiten
Auf Rosen und auf Lilien
Steh’n seine Zauberformeln
Geschrieben hoch im Paradies.«
ĐÃ CÓ HÀNG NGHÌN NĂM
Đã có hàng nghìn năm
Tôi biết làm sao khác?
Tôi vốn yêu rượu vang
Tôi biết làm sao khác?
Chim yêu rừng, sư tử yêu sa mạc
Hafiz thì yêu quán rượu mà thôi
Đấy là sự khôn ngoan của ông trời
Ngài đã ban, tôi biết làm sao khác?
Wenn Alles, Alles ewig vorbedacht
Wenn Alles, Alles ewig vorbedacht,
Was soll ich machen?
Bestimmte mich zum Trunk die ew’ge Macht,
Was soll ich machen?
Der Vogel liebt die Flur, den Wald der Leu,
Hafis die Schenke;
So wollte Gott, der Alles wohlgemacht;
Was soll ich machen?
NHÀ THẦN HỌC XIN HÃY ĐỪNG NGHIÊM KHẮC
Nhà thần học, xin hãy đừng nghiêm khắc!
Nhà đạo đức, đừng kết tội gì ai!
Tất cả chúng tôi đi tìm hạnh phúc
Cho chính mình, điều này có gì sai.
Chúng tôi như con cháu Y-sơ-ra-ên
Chạy mệt lử giữa đồng hoang sa mạc
Chúng tôi chỉ xin Chúa trời giải khát
Và điều này thì tội lỗi gì chăng.
Chúng tôi cần chi đồng cỏ thiên đường
Hay thiên thần Gabriel cũng thế?
Chúng tôi chỉ tìm lối vào quán rượu
Thì điều này có tội lỗi gì chăng.
Với chúng tôi, chủ quán là bạn thân
Và chúng tôi nhận thức ra mọi thứ
Chúng tôi ghét những gì là dối trá
Thì điều này có tội lỗi gì chăng.
Chúng tôi không rót máu của người trần
Không thích những gì gọi là hiếu chiến
Chúng tôi rót máu của nho đỏ sậm
Thì điều này có tội lỗi gì chăng.
Chúng tôi mở ra kho báu tinh thần
Cho những gì là thanh cao dịu ngọt
Chúng tôi mở ra biết bao châu ngọc
Thì điều này có tội lỗi gì chăng.
Chúng tôi dùng thơ ca ngợi người thương
Đấy là thiên chức của người thi sĩ
Với chúng tôi thơ ca là vũ khí
Thì điều này có tội lỗi gì chăng.
Ngươi như lạc đà, như con lừa non
Đem chồng chất trên vai mình gánh nặng
Còn chúng tôi đem quăng từ vai xuống
Thì điều này có tội lỗi gì chăng.
Nicht düstre, Theosoph, so tief!
Nicht düstre, Theosoph, so tief!
Nicht blicke, Moralist, so scheel!
Wir möchten gerne selig sein,
Und dieses ist ja wohl kein Fehl.
Hinschmachtend in der Wüste Sand
Gleichwie die Kinder Israel,
Schrei’n wir zu Gott um Labungen,
Und dieses ist ja wohl kein Fehl.
Was kümmert uns der Tuba-Baum,
Und was der Engel Gabriel?
Wir suchen einer Schenke Thür’,
Und dieses ist ja wohl kein Fehl.
Wir lieben unsern alten Wirth
Und haben deß auch keinen Hehl;
Wir fliehen alle Heuchelei,
Und dieses ist ja wohl kein Fehl.
Nicht Menschenblut vergießen wir
Auf wilden Hasses Wuthbefehl;
Der Rebe Blut genießen wir,
Und dieses ist ja wohl kein Fehl.
Wir öffnen unsern Busenschrein
Der Liebe köstliches Juwel
Mit vollen Händen auszustreu’n,
Und dieses ist ja wohl kein Fehl.
Wir preisen unser süßes Herz
Vierzeilig oder im Gasel;
Dem Holden ist der Dichter hold,
Und dieses ist ja wohl kein Fehl.
Du trage keuchend jede Last,
Dem Esel gleich und dem Kameel!
Wir schütteln unsre Bürden ab,
Und dieses ist ja wohl kein Fehl.
ÔI, GIÁ NHƯ ANH LÀ HỒ NƯỚC TRONG ĐÊM
Ôi, giá như anh là hồ nước trong đêm
Còn em là trăng soi mình trên đó!
Ôi, giá anh là dòng nước trên đồng cỏ
Còn em là một cô gái thanh xuân!
Ôi, giá như anh là một bụi hoa hồng
Còn em là một bông hồng đang nở!
Ôi, giá như anh được làm bông lúa
Còn em là chim mổ lúa để ăn!
O wär' ich ein See, so spiegelhell
O wär' ich ein See, so spiegelhell,
Und du die Sonne, die ihm blickte!
O wär' ich ein klarer Wiesenquell,
Und du die Blume, die ihm nickte!
O wär' ich ein grüner Rosendorn
Und du die Rose, die ihn schmückte!
O wär' ich ein süßes, süßes Korn,
Und du der Vogel, der es pickte!
NẾU BỖNG NHIÊN CHẲNG HỀ CÓ NGUYÊN NHÂN
Nếu bỗng nhiên chẳng hề có nguyên nhân
Mà anh buồn và anh khóc một mình.
Nếu bỗng nhiên cả tĩnh mạch và xương
Và thịt da đều trở nên đau đớn.
Thì xin em đừng cho anh thuốc đắng
Bởi vì anh không thể nào chịu đựng.
Mà hãy cho anh xin chén rượu ngon
Cùng đàn sáo và cùng với cây đàn.
Còn nếu như điều này không giúp được
Thì cho anh đôi môi như hồng ngọc.
Còn nếu như không giúp được gì anh
Thì em hãy nói: hắn đã lìa trần.
Sollte mich in plötzlichem Ruin
Sollte mich in plötzlichem Ruin
Feuerblick und heitre Laune flieh’n,
Sollte sich durch Ader und Gebein
Bange Qual und dumpfe Schwere zieh’n –
Nicht, o nicht mit herben Arzenei’n,
Denn ich hasse diese Medicin,
Komm zu mir mit einem Becher Wein,
Komm mit Laute, Flöte, Tamburin!
Wirket das zu wenig auf mich ein,
Komm mit einem süßen Mundrubin!
Wird umsonst auch diese Mühe sein –
Dann Ade! dann sprich: Begrabet ihn!
ANH TỰA HỒ NHƯ NGỌN NẾN
Anh tựa hồ như ngọn nến
Thấp thoáng trong bóng đêm
Còn em đang tỏa sáng
Trong ánh sáng bình minh.
Chỉ em tỏa sáng và cháy lên
Dù em vẫn rót nguồn ánh sáng
Của mình vào ngọn nến
Nhưng anh vẫn van em
Cứ chỉ mình em tỏa sáng
Để anh lịm dần trong ánh hào quang!
Ich bin ein armes Lämpchen nur
Ich bin ein armes Lämpchen nur,
Ein dämmerndes in dunkler Nacht;
Du bist die lichte Morgenpracht
Aufstrahlend im Azur.
Du strahle nur, du prange nur!
Wiewohl vor deinem Angesicht
Des armen Lämpchens Auge bricht,
Ich bebe nicht, ich bange nicht;
Du leuchte nur,
Und ich vergehe gern in deinem Licht.
TRỜI CHO ANH VÀ EM
Trời cho anh và em
Vì tinh tú của tình
Giữa bầu trời sáng tỏ
Em là vầng trăng tròn
Vẻ đẹp đầy quyến rũ
Em là chùm thất nữ
Trong mắt ướt của anh.
Wir zieren, ich und du
Wir zieren, ich und du,
Den Himmel, den gestirnten,
Der Liebe wunderbar:
Du als der Mond, der volle,
Stolzfreudige der Anmuth,
Als thränende Plejaden
Mein feuchtes Augenpaar.
THẬT NGỌT NGÀO
Thật ngọt ngào hít thở
Mùi hương mái tóc xoăn!
Nhưng ngọt ngào hơn nữa
Thở mùi hương trái tim.
Ach, wie süß, wie süß sie duftet
Ach, wie süß, wie süß sie duftet,
Deiner Locke krause Zier!
Doch sie duftete noch süßer,
Duftete dein Herz mit ihr.
HUỆ CÓ MƯỜI NGÔN NGỮ
Huệ có mười ngôn ngữ
Khát khao tiếng họa mi
Từ im lặng đê mê
Dòng hương thơm tuôn chảy.
Lilie hat der Zungen Zehne
Lilie hat der Zungen Zehne;
Doch es schlägt die Nachtigall,
Und da schweigt sie vor Entzücken
Und zum Dufte wird ihr Schall.
BẠN CẦM CUỐN SÁCH KHÔN
Bạn cầm cuốn sách khôn
Hafiz cầm lấy chén
Bạn đi tìm hoàn thiện
Hafiz làm hỏng mình.
Chịu đựng như cừu non
Bạn sống trong nghèo khổ
Hafiz như sư tử
Tự do giữa rừng hoang.
Bạn kiêu hãnh kín thầm
Làm biết bao việc tốt.
Hafiz chỉ tích cóp
Nhiều lầm lỗi cho mình.
Bạn thích sống cuộc đời
Với bao nhiêu kiến thức
Còn Hafiz dại dột
Thích lêu lổng ăn chơi.
Bạn mang kiếm giết người
Trừng phạt loài dị giáo –
Còn Hafiz, châu báu
Chỉ tìm ở thơ thôi.
Bạn hướng về trời cao
Nhìn khói sương mù mịt –
Hướng dòng sông tươi mát
Hafiz tìm thung sâu.
Gói gọn trong một câu:
Bạn là người bất hạnh
Mang cho đời cay đắng
Còn Hafiz – ngọt ngào.
Still zu deinem Buche greifst du
Still zu deinem Buche greifst du,
Zum Pokale greift Hafis;
Zur Vollendungskrone reifst du,
Zum Verderben reift Hafis.
In gewohnter Schranke bleibst du,
Ein geduldig frommes Schaf;
Als ein Leu aus seinem Gitter
In die Wilde schweift Hafis.
Eitel gute Werke häufst du,
Strahlender Verdienste Berg;
Fürchterlich zu aller Stunde
Seine Sünden häuft Hafis.
Viele fromme Herzen stärkst du
Durch gelehrten Unterricht;
Mächtiglich in aller Thorheit
Alle Thoren steift Hafis.
Mörderische Klingen schleifst du,
Ziehend in den Ketzerkrieg;
Seine Versediamanten,
Seine schönen, schleift Hafis.
Hoch hinauf zum Himmel steigst du
Als ein qualmend Rauchgewölk;
Eine frische Felsenquelle,
Tief zu Thale läuft Hafis.
Fass’ ich es in eine Stanze;
Ewig, o du armer Mann,
Träufst du nur von Bitterkeiten,
Und von Süße träuft Hafis.
Ở TRONG BỘ NÃO CỦA TÔI KHỐN KHỔ
Ở trong bộ não của tôi khốn khổ
Bạn chớ tìm lời khuyên nhủ thông minh!
Vì ở đó chỉ có tiếng lư cầm
Và tiếng sáo vang lên đầy vui vẻ.
Nicht in meinem armen Hirne
Nicht in meinem armen Hirne
Suche Rath und gute Lehren!
Denn du wirst darin nur Lauten,
Flöten nur ertönen hören.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét